ماهیت حکم و انواع آن (قسمت دوم)

نکته : غیابی بودن فقط در مورد احکام جاری است و شامل قرار نمی شود.

نکته: رای دادگاه در رسیدگی به دعوی اعاده اعتبار نه حضوری است نه غیابی  (ترمینولوژی حقوق-محمّدجعفر جعفری لنگرودی )

7. حکم تقسیط: وفق ماده 652 قانون مدنی :« در موقع مطالبه حاکم مطابق اوضاع و احوال برای مقترض مهلت یا اقساطی قرار میدهد» به حکم دادگاه می گویند که ضمن قبول اعسار مدعی مبنی بر دادن دین مورد تقاضا به صورت اقساط.
8. حکم قطعی: حکم قطعی حکمی است که ازهیچ یک از طرق عادی قابل شکایت ( واخواهی و تجدیدنظر خواهی ) نباشد.

وفق ماده 1 قانون اجرای احکام مدنی، احکام اصول زمانی قابل اجرا هستند که قطعی شده باشند. مگر این که قطعی شده یا قرار اجرای موقت آن در مواردی که‌قانون معین می‌کند صادر شده باشد.

احکام در تصرف و توقف از حکم ماده یک قانون اجرای احکام مدنی استثنا می‌باشد قبل از قطعیت حکم قابل اجرا هستند.

– مواردی که حکم پس از رأی دادگاه بدوی قطعی است:

– زمانی که رسیدگی بدوی در شورای حل اختلاف انجام شود. در این موارد پس از صدور رأی در شورای حل اختلاف مرجع تجدید نظر دادگاه بدوی حقوقی است و پس از آن حکم قطعی خواهد بود.

– زمانی که حکم صادره در دادگاه بدوی ناشی از اقرار صریح یکی از طرفین در دادگاه باشد.(تبصره ماده ۳۳۱ قانون آئین دادرسی مدنی)

– زمانی که حکم صادره در دادگاه ناشی از رأی یک یا چند نفر کارشناس باشد که طرفین نظر ایشان را قاطع دعوی اعلام کرده باشند.(تبصره ماده ۳۳۱ قانون آئین دادرسی مدنی)

نکته: حکم حضوری صادر شده از دادگاه عمومی یا انقلاب در دعاوی مالی که خواسته آن بیشتر از سه میلیون ریال نباشد ، از آنجا که قابل تجدید نظر و واخواهی نیستند ، حکم قطعی محسوب می شوند.

نکته : وفق ماده 426 آیین دادرسی مدنی، نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است به وجود شرایطی درخواست اعاده دادرسی نمود.

9. حکم نهایی: حکمی است که بواسطه ی طی مراحل قانونی و یا به واسطه ی انقضاء مدت اعتراض و استیناف و تمیز دعوائی که حکم در آن موضوع صادر شده از دعاوی مختومه محسوب شود. (ترمینولوژی حقوق-محمّدجعفر جعفری لنگرودی )

حکم نهایی شامل موارد زیر است:

الف – حکمی که در دیوانعالی کشور، قابل فرجام خواهی نباشد، حکم نهایی محسوب می‌شود.

ب – حکمی که در دیوانعالی کشور از آن فرجام خواهی شده باشد و در دیوانعالی کشور اِبرام (تأیید) شده باشد، از آن جهت که دوباره قابل فرجام خواهی نیست، حکم نهایی به شمار می‌رود.

پ – احکامی که از دادگاه بدوی (نخستین)، یا دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد، اما قابل فرجام خواهی در دیوانعالی کشور نباشد نیز جزء احکام نهایی اند.

ت – در صورتی که احکام صادر شده قابل فرجام خواهی در دیوانعالی کشور باشند، اما در مهلت مقرر برای فرجام خواهی، درخواست فرجام از آن‌ها نشده باشد نیز حکم نهایی اند.

ث – حکم لازم الاجرا: حکمی است که چنانچه محکوم علیه به مفاد آن عمل نکند مامورین اجرا ی احکام دادگستری به درخواست محکوم له با به کار گیری قوه قهریه مفاد آن را به محکوم علیه تحمیل میکنند در مقابل آن حکم غیر لازم الاجرا می باشد.

– مهمترین اثر یک رأی قطعی:

مهمترین اثر یک رأی قطعی، امکان اجرای آنست، فلذا تا زمانی که رأی یا حکم قطعی نباشد امکان اجرای آن مهیا نیست و در واقع فقط حکم قطعی می تواند حکم لازم الاجرا باشد،دو استثنائاتی وجود دارد:

1. دستور موقت: دستور موقت هرچند همزمان با تجدید نظرخواهی از حکم اصلی قابل تجدید نظر است، اما بلافاصله پس از صدور قابل اجراست.
2. قرار تأمین اموال: قرار تآمین اموال که در راستای ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی انجام می شود، غیرقابل تجدید نظر و قطعی است.

همچنین بخوانید:

قسمت اول ماهیت حکم و انواع آن