توسط 
ماهیت پتنت و گواهی ثبت اختراع در نظام حقوقی ایران
– تعریف پتنت:
پتنت در زبان فارسی از آن با عنوان «ثبت اختراع» یاد می‌شود، ثبت حقی است که از سوی دولت به مخترع داده می‌شود و به وی اجازه می‌دهد دیگران را از ساخت، فروش و بهره‌برداری از اختراع برای مدت‌زمانی مشخص بازدارد. سیستم پتنت، در حقیقت برای تشویق نوآوری‌هایی که برای جامعه سودمند و منحصربهفرد هستند، طراحی و اجرا شده است. اغلب افراد شاید پتنت را همان حق کپی‌رایت یا چیزی شبیه آن بدانند، اما واقعیت آن است که تفاوت‌هایی آشکار میان این دو وجود دارد.
دولت، پتنت را برای اختراعاتی تضمین کرده است که بنابر قانون معیارهایی مشخص را برآورده کند. این مقاله، چشم‌اندازی کلی از اینکه پتنت چیست ارائه می‌دهد.
پتنت را می‌توان یک حق مالکیت دانست که برای یک بازه زمانی مشخص، حقوق انحصاری برای یک فرآیند، طرح یا اختراع جدید را به مالک آن می‌دهد. با ثبت پتنت، دارنده پتنت از نقض دارایی‌ها و سوءاستفاده‌های دیگران جلوگیری می‌کند.
به لحاظ نظری، بدون یک پتنت، اختراعات جدید می‌توانند مهندسی معکوس شده و توسط شرکتی با منابع گسترده‌تر، به بازار عرضه شوند. در این حالت، مخترع اصلی و صاحبان ایده، از بازار بیرون رانده شده و بهره‌ای از موفقیت‌های محصول نمی‌برند.
نکته : هر ایده‌ای قابلیت ثبت در سیستم پتنت را ندارد.
نکته: هر چقدر هم که یک ایده فوق‌العاده باشد، برای دارا بودن قابلیت ثبت در سیستم پتنت، نیازمند مجموعه‌ای از نیازمندی‌ها و الزامات مشخص است. اگرچه این نیازمندی‌ها و الزامات در کشورهای مختلف و قوانین ثبت اختراع ملی تا حدی متفاوت هستند، اما چهارچوب و زمینه مشترکی بین آنها وجود دارد. از مهم‌ترین این الزامات، می‌توان به جدید بودن، داشتن کاربرد صنعتی و گام ابتکاری اشاره نمود.
نکته: لازم به تأکید است که برخی از ایده‌ها، مانند فرمول‌های ریاضی و ایده‌های انتزاعی، قابلیت ثبت در سیستم پتنت را ندارند. علاوه بر این، اختراعات مضر برای بشریت هم نمی‌توانند در سیستم پتنت به ثبت برسند. مجموعه این الزامات و استثناها، موجب شده تا تنها ایده‌هایی واجد شرایط دریافت پتنت باشند که علاوه بر کاربرد معقول و نوآورانه، پیش از این در هیچ کجای جهان معرفی نشده باشند. علاوه بر این، آماده‌سازی درفت ثبت اختراع هم، شامل مجموعه‌ای از استانداردهای از پیش تعیین شده است (مانند توضیحات مناسب، ادعاهای مشخص و نقشه‌های مرتبط) که باید به آنها توجه گردد.
– انواع پتنت :
پتنت به سه دسته مختلف ( پتنت‌های کاربردی، پتنت‌های طراحی و پتنت‌های گیاهی) تقسیم می شود؛
1- پتنت‌های کاربردی (Utility): رایج‌ترین نوع پتنت است و برای دستگاه‌ها، مواد شیمیایی و فرایند‌های نوین ایجاد شده است.
2- پتنت‌های طراحی (Design): برای محافظت از شکل ظاهری و طراحی منحصربهفرد اشیای تولیدشده، مانند تزیینات سطوح یا طراحی کلی اشیا ایجاد شده است.
3- پتنت‌های گیاهی (Plant): برای نوآوری در تولید غیرجنسی گونه‌های تازه و متمایز گیاهان، از جمله گیاهان پیوندی ایجاد شده است (تولید غیرجنسی به این معناست که گیاه با روشی به‌جز از راه دانه تکثیر شده باشد، برای نمونه با پیوند یا ریشه‌زایی از قلمه‌ها)
– مزایای پتنت :
الف – امکان فروش گواهی ثبت اختراع بعنوان حق امتیاز انحصاری تولید
ب – امکان استفاده از تسهیلات اعطایی بنیاد ملی نخبگان (در صورت برگزیده شدن در جشنواره‌های مورد تأیید آن بنیاد مانند جشنواره رویش)
پ – امکان استفاده از تسهیلات خدمت سربازی (کسری، گذراندن خدمت در مراکز تحقیقاتی یا نزدیک محل سکونت و )…
ت – معادل امتیاز با مقاله ISI برای پذیرش، ترفیع و ارتقاء.
ث – سریعتر بودن فرایند ثبت اختراع از چاپ مقاله.
ج – قابلیت ترجمه برای ارائه به دانشگاه‌ها و سازمانهای خارجی.
چ – امکان تأسیس شرکت دانش بنیان دانشگاهی با موضوع اختراع.
نکته: هر طرح پژوهشی یا کار فنی که در شرکت، مؤسسه یا دانشگاه انجام می‌شود شرعاً و قانوناً باید با مالکیت همان سازمان به ثبت برسد.
ح – اقدام به تولید بدون دغدغه و نگرانی از اعتراض بقیه.
خ – الزامی بودن در بسیاری از قراردادهای فروش دانش فنی یا حضور در فن بازارها.
د – تأثیر مثبت در دانش بنیان شدن شرکتها.
ذ – امکان شرکت در جشنواره‌ها و مسابقات ملی و بین‌المللی اختراعات و نوآوری ها
نکته: از دیگر اقسام مالکیت معنوی حق ثبت طرح صنعتی، حق ثبت علامت تجاری و حق ثبت نشان جغرافیایی می‌باشند.
– مراحل و مدارک ثبت اختراع:
– تهیه مدارک لازم
– ثبت اظهارنامه اختراع در سایت اداره مالکیت صنعتی ایران
– بررسی توسط کارشناسان اداره مالکیت صنعتی ایران
– مراجعه به صورت حضوری به اداره کل مالکیت صنعتی ایران
– معرفی به روزنامه رسمی کشور
– اخذ گواهی نهایی ثبت اختراع
– مراجعه به بنیاد ملی نخبگان
– آثار حقوقی ناشی از پتنت که به مخترع می دهد:
پتنت این حق را به مخترع می‌دهد که دیگران را از بهره‌برداری از اختراع یا نوآوری‌تان بازدارید، یا می‌توانید انتخاب کنید که افراد پس از توافق با شما، از آن بهره‌برداری کنند. همچنین، پتنت این حق را به شما می‌دهد که در برابر کسانی که تخلف کرده‌اند، اقدامات قانونی لازم را انجام دهید و ادعای خسارت کنید. لازم نیست که مخترع برای بهره‌برداری از اختراع خود آن را ثبت کند، اما زمانی که اختراع عمومی شود، دیگر هیچ مراقبتی در برابر بهره‌برداری‌های احتمالی وجود نخواهد داشت و مخترع نیز دیگر نمی‌تواند آن را ثبت کند. دفتر مالکیت معنوی تضمین نمی‌کند که دیگران یک اختراع پتنت‌شده را کپی نکنند. بنابراین، این بر عهده‌ی دارنده‌ی پتنت است که اقدامات لازم را انجام دهد تا مطمئن شود که به طرح یا ایده‌اش تعدی نشده است. زمانی که ایده‌ای ثبت شد یا به عرصه‌ی عمومی راه یافت، دیگر نمی‌توان آن را ثبت کرد.
مواردی که یک نو آوری را نمی توان پتنت دانست :
طبق ماده 4 قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است :
الف ـ کشفیات ، نظریه های علمی ، روشهای ریاضی و آثار هنری .
ب ـ طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی .
ج ـ روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان .
این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی شود
د ـ منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
هـ ـ آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد.
– تعریف گواهی ثبت اختراع :
یک گواهی یا حق انحصاری است که از سوی دولت یک کشور به فرد یا افراد خاصی برای محصول، فرایند، و طرحی که دارای ویژگی هایی مانند نوآورانه، جدید، ابتکاری، قابل شرح، داشتن کاربرد صنعتی و قابل اجرا باشد که قابلیت رفع یک مشکل فنی را داشته باشد، اعطا می کند.
در ایران، امور مربوط به ثبت اختراع و صدور گواهی های لازم توسط مرکز مالکیت معنوی که به اداره ثبت اسناد و املاک وابسته است، انجام می شود. در صورتی از یک گواهی حمایت می شود که ان اختراع در مدت زمان مشخص شده و توسط اداره ثبت اختراع هر کشور به ثبت رسیده باشد.
– مدت اعتبار گواهی ثبت اختراع :
این گواهینامه در ایران و بسیاری کشورها دارای مدت ۲۰ سال می باشد (البته این مدت در هرکشور با توجه به قوانین آن کشور متفاوت است) اما برای تداوم حمایت تا ۲۰ سال بایستی هزینه ثبت برای هر سال را پرداخت نمود و در صورت عدم پرداخت، گواهینامه ثبت اختراع منقضی می شود.
لازم به ذکر است در صورت دیرکرد اقساط، سازمان مالکیت های صنعتی مبلغی را به عنوان جریمه دریافت می کند بنابراین سعی کنید قبل ار اتمام مدت اعتبار به واریز قسط ها اقدام نمایید. کل مبلغ اقساط (اشخاص حقیقی) برای ۲۰ سال ۵۰۰۰۰۰ تومان است.
– مزایای گواهی ثبت اختراع:
الف – کسی بدون اجازه مخترغ به صورت تجاری نمی تواند آن را بسازد، بفروشد، توزیع نماید.
ب – اجازه رقابت از سایر شرکتها گرفته‌شده و این برتری را به شما می‌دهد که دارای محصول خاصی باشید.
پ – بازگشت سرمایه هزینه شده و یا در مواردی سود بیشتر به علت حق انحصاری
ت – درآمد مضاعف از محل تفویض اجازه بهره‌برداری و انتقال اختراع
ث – دسترسی به فناوری از طریق لیسانس دوجانبه
ج – دسترسی به بازارهای جدید
چ – خطر کمتر نقص حق
ح – توانایی بیشتر برای دریافت وام و یا جمع‌آوری منابع مالی با نرخ معقول بهره
خ – ابزاری قدرتمند برای اقدام قانونی علیه تقلیدکنندگان و سوءاستفاده کنندگان
د – وجهه مثبت شرکت یا بنگاه صاحب اختراع
ذ – استفاده از مزایای بنیاد ملی نخبگان
ر – استفاده از تسهیلات شرکت‌های فناوری و دانش‌بنیان
ز – استفاده از صندوق حمایت از پژوهشگران کشور
ژ – پیشرفت کشور به سوی خلق فناوری های جدید
س – افزایش انگیزه سایر مخترعین برای ثبت اختراع
ش – ایجاد فضای رقابت سالم بین شرکت ها و محصولات
نظرات