نحوه طرح شکایت اشخاص محجور

نحوه طرح شکایت اشخاص محجور در محاکم قضایی به این صورت است که این اشخاص اگر مورد ظلم قرار بگیرند نمی توانند به تنهایی در دادگاه حاضر شده و طرح شکایت کنند ، حتما ولی یا قیم باید به نمایندگی از جانب آن ها طرح دعوا کند . در صورت نبودن آن ها یا اقدام نکردن آن ها ، دادستان یا قیم موقت نصب می کند یا خودش تعقیب دعوا را آغاز می کند .

مطابق قانون مجازات اسلامی در کشور ما روند رسیدگی به دعوا از طرف زیان دیده یا شاکی به این صورت آغاز می شود که او از طریق طرح شکایت یا ارائه دادخواست از مراجع صالح درخواست احقاق حق کند . اصولا در خواست احقاق حق و طرح دعوا در دادگاه توسط زیان دیده ، حق هر شخصی می باشد و این حقی است که به موجب قانون اساسی به اشخاص اعطاء شده است .

اما در یک سری از جرایم که شروع به تعقیب و دادرسی آن ها منوط به شکایت شاکی خصوصی می باشد و به اصطلاح جرایم قابل گذشت نامیده می شوند ، شاکی می بایست برای طرح ادعا دارای اهلیت قانونی باشد یعنی بالغ و عاقل و رشید باشد . حال چنانچه واجد این صفات یعنی بلوغ و عقل و رشد نباشد محجور محسوب شده و از نظر حقوقی شکایت او پذیرفته نیست .

– اشخاص محجور:

گفته شد در قانون محجور به کسانی گفته می شود که دارای بلوغ ، عقل و اختیار نمی باشند . مطابق ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی ، اشخاص محجور شامل :

1. اشخاص صغیر : صغیر مطابق قانون به کسی گفته می ‌شود که به سن بلوغ نرسیده باشد . در خصوص سن بلوغ اختلاف نظر وجود دارد . منابع فقهی ، سن بلوغ را برای پسران ۱۵ سال و برای دختران ۹ سال تمام قمری در نظر گرفته اند. البته در خصوص طرح شکایت و اقدام حقوقی ، محاکم قضایی داشتن ۱۸ سال سن را که سن قانونی اشخاص در کشور محسوب می شود ، لازم دانسته اند .
2. اشخاص غیر رشید یا سفیه : بنابر ماده ١٢٠٨ قانون مدنی : ( غیر رشید شخصی می باشد که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد .) از این تعریف اینگونه برداشت می ‌شود که غیر رشید ، دارای عقل و شعور کافی برای اداره امور مالی و تشخیص مصلحت و حفظ منافع اقتصادی خود نمی باشد .
3. اشخاص مجنون : به لحاظ روانشناسی به شخصی گفته می شود که دارای اختلالات روان پریشی حاد به نحوی که منطق و قضاوت او تحت تأثیر قرار گرفته می باشد . در اصطلاح حقوقی به کسی می ‌گویند که فاقد قوه درک و عقل و دچار اختلال کامل نیروی عقلانی باشد و اصطلاحا مختل المشاعر . بنابر ماده ١٢١١ قانون مدنی ( جنون به هر درجه ای که باشد موجب حجر است .)

این اشخاص برای طرح دعوا و شکایت در دادگاه فاقد اهلیت قانونی بوده و امکان طرح دعوا را به تنهایی ندارند . شکایت و طرح دعوا توسط این اشخاص می بایست توسط ولی یا قیم آن ها یعنی ( پدر ، جد پدری و وصی ) به عمل آید .

– طرح شکایت از مرتکب جرم توسط اشخاص دیگر به جای محجور:

1. پدر یا جد پدری: این وظیفه در وهله اول وظیفه پدر و جد پدری است که از طرف شخص محجور می بایست طرح دعوا نماید، اما در صورت فوت ، غایب بودن آن ها یا نداشتن صلاحیت برای طرح دعوا مثلا خود آن ها هم محجور باشند ، برای شخص محجور از جانب دادگاه سرپرست تعیین می شود و اصطلاحا نصب قیم صورت می گیرد که این شخص ، می بایست طرح دعوا از طرف محجور نماید .( تبصره 1 ماده 66قانون آیین دادرسی کیفری)
2. محجورفاقد پدر یا جد پدری: اگر شخص محجور بزه دیده که مورد ظلم و تعدی واقع شده است ، ولی یا قیم نداشته باشد تا از جانب او طرح دعوا کند یا اینکه به هر دلیلی به ولی یا قیم خود دسترسی نداشته باشد ، یا حتی محجور بخواهد از خود ولی یا قیم نزد دادگاه بدلیل عمل خلاف قانونی که انجام داده اند ، شکایت نماید و خود آن ها مرتکب جرم علیه محجور شده باشند ، دو حالت ممکن است اتفاق بی افتد :

الف)اگر زمان کافی وجود داشته باشد تا دادستان برای محجور قیم تعیین نماید و صرف زمان برای تعیین قیم از جانب دادستان به ضرر محجور نباشد به همین نحو عمل خواهد شد ولی چنانچه فرصت محدود باشد ، به نحوی که تا زمان نصب قیم ، ضرری متوجه محجور شود ، دادستان می بایست شخصی را به عنوان قیم موقت تعیین نماید یا خود رأساً اقدام به تعقیب و طرح دعوا از جانب قیم نماید و تمام اقدامات لازم را در زمینه تعقیب جرم و جلوگیری از فرار متهم انجام دهد .

ب) در یک حالتی ممکن است شخص محجور ولی یا قیم هم داشته باشد اما از جانب او طرح دعوا نکنند در چنین حالتی که شخص محجور ولی یا قیم داشته باشد و به او هم دسترسی داشته باشد اما ولی یا قیم برخلاف وظایف قانونی خود و به ضرر محجور بزه دیده عمل نماید و اقدامات لازم را برای طرح شکایت انجام ندهد دادستان به این موضوع رسیدگی خواهد کرد( ماده 70 قانون آیین دادرسی کیفری)

مطابق ماده ۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری ، ( هرگاه سرپرست قانونی محجور با وجود مصلحت مولّی علیه شخص محجور اقدام به شکایت ننماید ، دادستان خود رأسا موضوع را تعقیب می کند تا در نتیجه عدم شکایت کیفری ، ضرر و زیان بیشتری به بزه دیده محجور وارد نشود . )