– قرارداد لیسانس:

معادل های که برای قرارداد لیسانس می توان در نظر گرفت: حق استفاده از مالکیت فکری، پروانه بهره برداری و اعطای مجوز ..و به قراردادی اطلاق می شود که در آن، یک طرف حق بهره برداری، استفاده و انتفاع از تمام یا بخشی از دارایی های نامشهود از قبیل دانش صنعتی ساخت یک محصول یا ارائه یک خدمت ، حق استفاده از علامت تجاری ، حق بهره برداری از اختراع ، نرم افزار و …   خود را برای بازه زمانی مشخص و در یک محدوده مکانی یا بازار مشخص، به طرف دیگر واگذار می کند.

قرارداد لیسانس نوعی قرارداد مالکیت فکری و همانطور که اذعان شد موضوع آن دارایی های نامشهود می باشد و نمی توان تحت این قرارداد خود کالا را به طرف دیگر منتقل کرد. زیرا این امر از مشخصه های عقد بیع می باشد.

نحوه ی این انتقال را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد:

1. اگر به موجب لیسانس، حق استفاده از مالکیت فکری به نحوی به لیسانس گیرنده منتقل شود که دیگر لیسانس دهنده نه تنها نتواند آن را به شخص ثالث منتقل کند و نه خود دیگر بتواند در آن موضوع فعالیت کند =» لیسانس انحصاری
2. اگر نتواند به ثالث منتقل کند اما خود بتواند در آن موضوع فعالیت کند=» لیسانس شبه انحصاری
3. اگر هم در اعطای لیسانس به ثالث آزاد باشد و هم در ادامه فعالیت =» لیسانس غیر انحصاری( ساده)

قراردادهای انتقال تکنولوژی که به موجب آن صاحب فناوری، دانش فنی موضوع قرارداد را با در ازای دریافت عوض به مدت معین و با شرایط توافق شده در قرارداد به طرف مقابل منتقل می نماید به 9 دسته تقسیم می شود که یکی از آنها قرارداد لیسانس می باشد.

– مصادیق و انواع قراردادهای لیسانس:

در ادامه مهمترین مصادیق قرارداد لیسانس را به تفکیک شرح خواهیم داد:

الف – قرارداد لیسانس اختراع:

اختراع در ماده 1 قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری تعریف شده است:

« اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه‌، فن‌، فناوری‌، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید»

در قرارداد لیسانس اختراع، بین مخترع و متقاضی قرارداد منعقد می شود و به موجب آن مخترع متعهد می شود که آن اختراع را در اختیار متقاضی قرار دهد و در قبال آن طرف دیگر نیز تعهداتی را به عهده می گیرد.

ب – قرارداد لیسانس علامت تجاری:

علامت در بند «الف» ماده 30 قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری ( مصوب 1386)، اینگونه تعریف شده است: «علامت یعنی هر نشان قابل رؤیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد»

علامت تجاری در ماده 1  قانون ثبت علایم تجاری و اختراعات ( مصوب 1310 ) این گونه تعریف شده بود: «علامت تجاری عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش – تصویر – رقم – حرف – عبارت – مهر – لفاف – و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی ، تجاری یا فلاحتی اختیار می شود».

علامت تجاری در صورتی که ثبت شده باشد از حمایت قانونی بهره مند می شود و برای اینکه محصول تولیدی را بتوان با نام تجاری دیگری عرضه کرد باید با آن شرکت، قرارداد لیسانس علامت تجاری منعقد نمود.

پ- قراردادهای لیسانس دانش فنی:

از دانش فنی تعاریف متعددی ارائه شده است تعریف یونیدو( سازمان توسعه صنعتی ملل متحد) از دانش فنی بدین شرح است:

« مجموعه‌ای از اطلاعات صنعتی مفید، محرمانه، ابداعی و با ارزش است كه به همراه منضمات فنی و سایر اطلاعات و مهارت‌ها از نظر قانونی در انحصار امتیازدهنده است و وی حق انتقال آن را دارد و در حال حاضر نیز به وسیله وی به كار گرفته شده است. این اطلاعات برای امتیاز گیرنده جهت طراحی، ساخت و راه‌اندازی یك واحد تولیدی بر اساس مواد اولیه پیش بینی شده و ظرفیت مشخص و مشخصات محصول، كافی است »

در قرارداد لیسانس دانش فنی، لیسانس دهنده متعهد می شود تمام یا بخشی از دانش فنی ساخت یک محصول خاص را در در ازای دریافت عوض در اختیار لیسانس گیرنده قرار می دهد و در مقابل نیز تعهداتی بر عهده لیسانس گیرنده قرار می گیرد می گیرد.

ت- قراردادهای لیسانس کپی رایت:

کپی رایت در معادل هایی همچون حق نشر و حق تکثیر و حق نسخه برداری نیز به کار می رود و از انواع مالکیت معنوی می باشد که توسط سازمان مالکیت فکری جهانی ارائه شده است و به معنای حقوقی می باشد که برای صاحبان اثر قائل می شوند.

اگر شرایط مد نظر در قوانین رعایت شده باشد و یک اثر مشمول حمایت قانونی شود صاحبان اثر می توانند با اعطای مجوز به دیگران برای استفاده از آثار خود استفاده کنند.

ث – قراردادهای لیسانس متقاطع:

در این قرارداد ، دو طرف امتیاز لیسانس را با ارزش یکسان به یکدیگر واگذار می کنند و هیچ کدام به دیگری بابت حق لیسانس چیزی پرداخت نمی کند.

ج – قرارداد لیسانس فرعی:

لیسانس گیرنده ممکن است با توافقی که با لیسانس دهنده در هنگام انعقاد قرارداد به عمل آورده است بخواهد لیسانس فرعی به شخص ثالث اعطا نماید. نحوه و شرایط اعطای آن کاملاً باید با هماهنگی لیسانس دهنده باشد.

– ویژگیهای قرارداد لیسانس:

1. لیسانس دهنده بر محصولات تولیدی لیسانس گیرنده نظارت می کند که استانداردهایش رعایت شده باشد و لیسانس گیرنده حق ندارد در محصول تغییر ایجاد کند.
2. نام تجاری را که به موجب قرارداد لیسانس اخذ شده است را نمی توان تغییر داد .
3. لیسانس گیرنده حق ندارد دانش فنی و تکنولوژی که در اختیار گرفته است را در اختیار شخص ثالث قراردهد چرا که موجب مسئولیت مدنی می شود.

نکته: همانطور که در تعریف لیسانس ذکر شده است، اعطای لیسانس برای مدت محدودی اعطا می شود و اگر پس از انقضای مدت همچنان لیسانس گیرنده از آن استفاده کند حق شکایت برای لیسانس دهنده محفوظ می باشد.

4. قید مکانی ( محدوده جغرافیایی) نیز از موارد مصرح در قرارداد می باشد و به موجب آن حق استفاده از فناوری فقط به محل یا محل های مورد توافق می باشد.

نکته: در لیسانس چیزی به ملکیت در نمی آید بلکه موضوع آن حق انتفاع استفاده از یک دارایی نا مشهود می باشد.

نکته: صحت قرارداد لیسانس در ایران با ماده 10 قانون مدنی قابل احراز است.

نکته: قرارداد لیسانس به عنوان یک توافق مستقل به خودی خود بسیار نادر است و معمولا در قالب قراردادهای دیگر قرار میگیرد. قراردادهای احداث، بهره برداری و انتقال، جوینت ونچر و فرانشیز میتوانند حاوی قرارداد لیسانس باشند.