ماهیت سازمان گمرک ایران و حقوق گمرکی ناشی از ان در نظام حقوقی ایران

– تعریف گمرک:

به صراحت  ماده 1 قانون امور گمرکی ( مصوب 1390) ، «گمرک سازمانی دولتی تابع وزارت امور اقتصادی و دارایی است که به عنوان مرزبان اقتصادی کشور نقش محوری و هماهنگ کننده را در مبادی ورودی و خروجی کشور دارد و مسؤول اعمال حاکمیت دولت در اجرای قانون امور گمرکی و سایر قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات و عبور(ترانزیت) کالا و وصول حقوق ورودی و عوارض گمرکی و مالیاتهای مربوطه و الزامات فنی و تسهیل تجارت است…»

– وظایف و اختیارات گمرک :

در ماده 2 قانون امور گمرکی ،به 21 وظیفه قانونی گمرک تیتروار اشاره کرده است از جمله : اعمال سیاستهای دولت در زمینه صادرات و واردات و عبور کالا، تشخیص و وصول حقوق ورودی و سایر وجوه قابل وصول قانونی توسط گمرک ایران، کنترل و نظارت بر امر عبور کالا از قلمرو کشور ، رعایت توصیه های سازمان جهانی گمرک، قراردادهای بازرگانی و توافقنامه های منعقده یا پایاپای در چهارچوب قوانین و مقررات مربوطه و …

– تخلفات گمرکی و انواع آن :

تخلفات گمرکی به معنای زیر پا گذاشتن هر قانونی می باشد که از سوی گمرک تصویب شده است مانند عدم پرداخت عوارض گمرکی و عدم رعایت تشریفات گمرکی ، ورود کالاهای غیر مجاز یا با اظهار نامه های تقلبی ، صادرات و واردات کالا از مجاری غیر مجاز و ..

تخلفات گمرکی به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:

الف – تخلفات انتظامی در گمرک:

منظور قاچاق می باشد در واقع شخصی کالایی را که ورودش به کشور از راه های قانونی ممانعتی نداشته به منظور کسب سود از شیوه های غیر قانونی و از طریق مرزها بدون مجوز وارد نماید.

• تعریف قانونی از قاچاق در بند الف ماده 1 (مصوب1392 ) ، قاچاق کالا و ارز : هر فعل یا ترک فعلی است که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز گردد و براساس این قانون و یا سایر قوانین، قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد ، در مبادی ورودی یا هر نقطه از کشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود.

نکته:  قاچاق کالا صرفاً شامل عدم پرداخت حقوق گمرکی نمی‌شود. مثل عدم پرداخت مالیات کالای داخلی در تبصره ماده ۱۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۶ که مقنن کالای داخلی بدون پرداخت مالیات را نیز کالای قاچاق تلقی نموده‌ است.

ب – عدم اظهارکالا:

طبق بند الف ماده 1 قانون امور گمرکی منظور از  اظهار کالا ،  بیانیه ای کتبی یا شفاهی است که براساس مقررات این قانون اظهارکننده، رویه گمرکی مورد نظر خود را درباره کالا مشخص می کند و اطلاعات مورد نیاز برای اجرای مقررات گمرکی را ارائه می دهد.

در بند ب اظهار کننده را این چنین تعریف می نماید: « صاحب کالا یا نماینده قانونی او است که کالا را برابر مقررات این قانون به گمرک اظهار می کند. در اظهار الکترونیکی صاحب کالا یا نماینده قانونی وی به استناد گواهی رقومی (دیجیتالی) تأیید شده از مراکز مجاز صدور گواهی مذکور به عنوان صاحب کالا یا نماینده قانونی اظهارکننده شناخته می شود.»

نکته:  به کالاهایی که بدون مجوز یا پرداخت حقوق گمرکی به مرزها ورود می کنند اظهار نشده می گویند.

پ – اقدام عملی:

در این نوع از تخلف صاحب کالا بدون تسلیم اظهار نامه به گمرک اقدام به خروج کالا نموده و یا کالای مجازی را تحت عنوان کالای مجاز دیگری و برای فرار از عوارض مصوبه ترخیص می نماید. به کار بردن اسنادی که خلاف واقعیت هستند را تخلف اقدام عملی می نامند.

مرجع رسیدگی به دعاوی گمرکی به صراحت ماده 144 قانون امور گمرکی، در تشخیص تعرفه، ارزش کالا، جریمه ها به غیر از موارد قاچاق گمرکی، قوه قهریه (فورس ماژور) و مقررات گمرکی، کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی است. رای کمیسیون مطابق تبصره 4 همان ماده ، آراء کمیسیون لازم الاجراء اسـت مگر در شرایطی که در تبصره به آن اشاره نموده است.

نکته: اختلافات مربوط به قاچاق گمرکی در مراجع صالحه رسیدگی می شود.

– تعریف حقوق گمرکی:

وجوهی که اداره گمرک بابت ورود و صدور کالاها و امتعه  باذن قانون دریافت می دارد می باشد.( جعفری لنگرودی- ترمینولوژی حقوقی) حقوق گمرکی ، حقوقی که طبق تعرفه گمرکی وضع شده و به هنگام ورود و خروج از قلمرو گمرکی باید پرداخت شود. یکی از وجوهی که در گمرک از کالا های وارداتی دریافت می شود حقوق و عوارض است، که به آن حقوق ورودی گفته می شود. و نوعی مالیات غیر مستقیم می باشد. این مبلغ توسط گمرک وصول می شود. البته سایر هزینه هایی نیز در گمرک بابت کالاهای وارداتی اخذ می شود که در مقابل انجام خدمات می باشد. مانند هزینه ایکس ری، باربری، انبارداری، آزمایش، استاندارد، توزین کالا و خدمات فوق العاده که شرایط و ضوابط آن مناسب با خدمات انجام شده تعیین می شود .

– نحوه محاسبه ی حقوق گمرکی:

ارزش CIF  نرخ ارز*نرخ تعرفه=حقوق گمرکی

نکته: سیف، هزینه های بیمه و حمل و نقل بار است.

1. تعرفه گمرکی: عبارت است از مالیات و عوارضی که دولت ها به دلایل حمایتی، مالی یا ترکیبی از آنها، از کالاها اخذ می کنند. اصطلاحاً این دریافتی به حقوق گمرکی موسوم است. تعرفه گمرکی ممکن است بر اساس ارزش کالا دریافت گردد، که در این شرایط آن را تعرفه ارزشی می نامند.

تعرفه در واقع نوعی معیار عددی یا رقمی (کد هشت رقمی) برای تعیین و شناسایی جایگاه کالاها در امر ترخیص کالا می باشد. تعرفه گمرکی عبارت است از مالیات و عوارضی که دولت ها به دلایل حمایتی، مالی یا ترکیبی از آنها، از کالاها اخذ می کنند. اصطلاحا این دریافتی به حقوق گمرکی موسوم است. تعرفه گمرکی ممکن است بر اساس ارزش کالا دریافت گردد، که در این شرایط آن را تعرفه ارزشی می نامند.

2. سود بازرگانی: در واقع یک نوع دریافتی توسط گمرک می باشد که صرفاً از واردات قطعی گرفته خواهد شد. میزان این سود، توسط دولت تعیین می گردد. سود بازرگانی به همراه حقوق گمرکی تشکیل حقوق ورودی را می دهند. سود بازرگانی در دل حقوق ورودی قرار می گیرد و بصورت جداگانه محاسبه نمی شود. دولت می تواند سود بازرگانی هر یک از کالاها را با توجه به سیاست های خود هر وقت لازم بداند کم یا زیاد کند.
3. حقوق ورودی: به این معنا می باشد که صاحب کالا باید درصدی از ارزش کالای وارداتی را به گمرک آن کشور بپردازد. تا بتواند اجازه ورود کالا به خاک آن کشور را به دست آورد. این حقوق از جمله درآمدهای کشور به حساب می آید، که نسبت به سیاست هر کشور میزان آن متفاوت خواهد بود. سیاست ها متفاوت و پیچیده است. یکی از آنها میزان تولید آن کالا، در کشور واردکننده می باشد. به این صورت که معمولا برای حمایت از کالای تولید داخل، میزان حقوق ورودی آن کالاها را بالا میبرند. هدف این است که کالاهای ساخت داخل کشور مورد استفاده بیشتر قرار گیرد. یا در صورت عدم تولید کالا، میزان حقوق ورودی آن را کم میکنند، تا قیمت آن محصول کنترل گردد.
4. حقوق ورودی معادل چهار درصد (4%) ارزش گمرکی کالا به اضافه سود بازرگانی که توسط هیأت وزیران تعیین می گردد به علاوه وجوهی که به موجب قانون، گمرک مسؤول وصول آن است و به واردات قطعی کالا تعلق می گیرد ولی شامل هزینه های انجام خدمات نمی شود ( بند د ماده 1 قانون امور گمرکی)

نکته: حقوق ورودی = 4 درصد حقوق گمرکی + سود بازرگانی + سایر عوارض