تعدد جرایم ،انواع و آثار ناشی از آن (قسمت دوم)

– جمع مجازات در جرایم حدی متعدد:

در جرایم حدی متعدد، مجازات ها جمع می شود،قوانین تعدد جرایم مربوط به جرایم تعزیری است و نسبت به جرایم حدی اجرا نمی شود و مطابق ماده ۱۳۲ قانون مجازات اسلامی، مرتکب بابت هر جرم حدی به مجازات آن محکوم شده و مجازات های متعدد نیز اجرا می شود. مگر در مواردی که جرائم ارتکابی و نیز مجازات آنها یکسان باشد. در این باره ۳ استثناء وجود دارد:

الف – اگر مرتکب به اعدام و حبس یا اعدام و تبعید محکوم گردد، تنها اعدام اجراء می شود.

ب – اگر دو یا چند جرم حدی در راستای هم و در یک موقع و حین یک عمل باشند، فقط مجازات شدیدتر اجراء می شود؛ مانند تفخیذ (گذاشتن آلت تناسلی مردانه بین ران های فرد دیگر بدون دخول) در هنگام لواط که تنها مجازات لواط اجراء می شود.

پ – چنانچه مرد و زنی چندین مرتبه مرتکب زنا شوند و مجازات آن «اعدام و شلاق» یا «سنگسار و شلاق» باشد، تنها اعدام یا سنگسار اجراء می شود.

– تعدد جرم حدی با قصاص:

در صورت تعدد جرائم حدی و قصاص، مطابق ماده ۱۳۳ قانون مجازات اسلامی، مجازات ها جمع می شود. لکن چنانچه مجازات حدی، موضوع قصاص را از بین ببرد یا موجب تأخیر در اجرای قصاص گردد، اول قصاص انجام می شود. اما اگر شاکی اجرای فوری قصاص را درخواست نکند یا گذشت کند یا قصاص تبدیل به دیه شود، مجازات حدی اجراء می شود.

– تعدد جرایم تعزیری با قصاص یا حد:

در تعدد جرائم تعزیری و حدی (نظیر ارتکاب کلاهبرداری و زنا) یا تعدد جرائم تعزیری و قصاص (نظیر کیف قاپی و قتل عمدی)، مجازات تمام جرایم درباره او اجرا می گردد. مطابق ماده ۱۳۵ قانون مجازات اسلامی در صورت «تعدد جرایم تعزیری و حدی» یا «تعدد جرایم تعزیری و قصاص»  ابتداء حد یا قصاص اجرا می شود مگر حد یا قصاص، سالب حیات بوده و تعزیر، حق الناس یا تعزیر معین شرعی باشد و موجب تأخیر اجرای حد نیز نشود که در این صورت ابتداء تعزیر اجراء می گردد.

چنانچه جرم حدی از جنس جرم تعزیری باشد مانند سرقت حدی و سرقت غیرحدی یا مانند زنا و روابط نامشروع، بر اساس تبصره ماده ۱۳۵ قانون مجازات اسلامی متهم تنها به مجازات جرم حدی محکوم می شود و مجازات تعزیری ساقط می گردد، مگر در حد قذف که اگر قذف نسبت به شخصی و دشنام به دیگری باشد، مرتکب به هر دو مجازات محکوم می شود.

– تعدد جرایمی که فقط یک جرم به حساب می آیند:

بند «د» ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته چنانچه مجموع جرایمی که متهم مرتکب می شود در قانون عنوان مجرمانه خاصی داشته باشد، مقررات تعدّد جرم اِعمال نمی شود و مرتکب به مجازات معین شده در قانون محکوم می شود. مثلا ارتکاب اختلاس همراه با جعل سند در واقع دو جرم مستقل می باشند اما مطابق تبصره  ۲ ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری (مصوب ۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام) چنانچه عمل اختلاس توام با جعل سند انجام بگیرد،

در صورتی که میزان اختلاس تا ۵۰ هزار ریال باشد مرتکب به ۲ تا ۵ سال حبس و یک تا ۵ سال انفصال موقت و هر گاه بیش از این مبلغ باشد به ۷ تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و در هر دو مورد علاوه بر رد وجه یا مال مورد اختلاس به جزای نقدی معادل دو برابر آن محکوم می شود.

– مجازات در تعدد جرایم تعزیری:

در تعدّد جرائم تعزیری، تعیین و اجرای مجازات به ‌شرح زیر است:

الف – هرگاه جرائم ارتکابی مختلف نباشد، فقط یک مجازات تعیین می شود و در این صورت، دادگاه می تواند مطابق ضوابط مقرر در این ماده که برای تعدّد جرائم مختلف ذکرشده، مجازات را تشدید کند.

ب – در مورد جرائم مختلف، هرگاه جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد، حداقل مجازات هر یک از آن جرائم بیشتر از میانگین حداقل و حداکثر مجازات مقرر قانونی است.

پ – چنانچه جرائم ارتکابی مختلف، بیش از سه جرم باشد، مجازات هر یک، حداکثر مجازات قانونی آن جرم است. در این صورت دادگاه می‌تواند مجازات هر یک را بیشتر از حداکثر مجازات مقرر قانونی تا یک‌ چهارم آن تعیین کند.

ت – در تعدّد جرائم درجه هفت و درجه هشت با یکدیگر، حسب مورد مطابق مقررات این ماده اقدام می شود و جمع جرائم درجه هفت و درجه هشت با درجه شش و بالاتر سبب تشدید مجازات جرائم اخیر نمی‌شود. در جمع این جرائم با جرائم درجه شش و بالاتر، به طور جداگانه برای جرائم درجه هفت و درجه هشت مطابق این ماده تعیین مجازات می‌شود و در هر صورت مجازات اشد قابل اجراء است.

ث – در هر یک از بندهای فوق، فقط مجازات اَشد مندرج در دادنامه قابل اجراء است و اگر مجازات اَشد به یکی از علل قانونی تقلیل یابد یا تبدیل شود يا به موجبی از قبیل گذشت شاکی خصوصی، نسخ مجازات قانونی یا مرور زمان غير قابل ‌اجراء گردد، مجازات اَشد بعدی اجراء مي ‌شود و در این صورت میزان مجازات اجراء شده قبلی در اجرای مجازات اَشد بعدی محاسبه می¬شود. آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و عفو در حکم اجراء است.

ج – در هر مورد كه مجازات قانونی فاقد حداقل یا ثابت باشد، اگر جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد دادگاه می تواند تا یک ششم و اگر بیش از سه جرم باشد تا یک چهارم به اصل آن اضافه کند.

چ – در صورتی که در جرائم تعزیری، از رفتار مجرمانه واحد، نتایج مجرمانه متعدد حاصل شود، مرتکب به مجازات جرم اَشد محکوم می شود.

ح – هرگاه در قانون برای جرمی یکی از مصادیق مجازات‌های مندرج در مواد (۲۳) یا (۲۶) قانون مجازات اسلامی به‌ عنوان مجازات اصلی مقرر شده باشد، آن مجازات در هر صورت اجراء می‌شود، حتی اگر مربوط به مجازات غیر اَشد باشد. همچنین اگر مجازات اَشد وفق ماده (۲۵) قانون مجازات اسلامی ، فاقد آثار تبعی و مجازات خفیف ‌تر دارای آثار تبعی باشد، علاوه بر مجازات اصلی اَشد، مجازات تبعی مزبور نیز اجراء می شود.

خ – در تعدّد جرم در صورت وجود جهات تخفیف مجازات برای هر یک از جرائم، مطابق مواد (۳۷) و (۳۸) قانون مجازات اسلامی اقدام می شود.

د- در صورتی که مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان مجرمانه خاصی داشته باشد، مقررات تعدّد جرم اِعمال نمی شود و مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می شود.

همچنین بخوانید:

قسمت اول تعدد جرایم ،انواع و آثار ناشی از آن

قسمت سوم تعدد جرایم ،انواع و آثار ناشی از آن