تحقیق محلی و آثار ناشی از آن (قسمت اول)

– تعریف مفهوم تحقیق محلی:

به استناد قانون آیین دادرسی مدنی ، هرگاه شخصی در دادگاه دعوایی مطرح می کند بایستی آن را به اثبات برساند . این امر ، از طریق ادله اثبات دعوا به عمل می آید . یکی از انواع ادله اثبات دعوا ، تحقیق محلی است که به آن تحقیقات محلی نیز گفته می شود . در این صورت ، دادرس می تواند با مراجعه به اهل محل از کیفیت موضوع اطلاعاتی پیدا کند . این اطلاعات در نهایت ممکن است سبب علم قاضی شود و بر اساس آن رأی صادر گردد .

نقش تحقیق محلی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده است . در درجه اول باید دانست که تحقیق محلی چیست . بر اساس قانون ، تحقیق محلی یعنی به دست آوردن آگاهی هایی که اهل محل راجع به امور موضوعی دعوا دارند . تفاوت بین تحقیق از اهل محل و گواهی ( شهادت ) در آن است که گواه خودش به طور مستقیم شاهد رویدادها بوده است و یا مستقیما سخن مورد ادعا را شنیده است ؛ در حالی که  در تحقیق محلی ، اشخاصی که از آنها تحقیق می شود ، دانستنی های خود را از مجموعه دیده ها و شنیده های مستقیم و غیر مستقیم و برداشت های خود بیان می کنند . به عنوان مثال ، گواه به واقع شدن عقد اجاره میان خواهان و خوانده گواهی می دهد . اما آگاهان محلی بی آنکه شاهد عقد مزبور باشند ، شیوه رفت و آمد و مسائی از این قبیل به این باور می رسند که میان خواهان و خوانده عقد اجاره برقرار شده است .

– بررسی انواع تحقیق محلی درنظام رسیدگی قضایی ایران:

1. درخواست تحقیق محلی

درخواست تحقیق محلی، در صورتی که طرفین دعوا یا یکی از آنان به اطلاعات اهل محل استناد نمایند ، اگر چه به طور کلی باشد و اسامی مطلعین را هم ذکر نکنند ، دادگاه قرار تحقیق محلی صادر می نماید . بنابراین ، برخلاف گواهی که باید اسامی گواهان درج شود ، در تحقیق محلی این امر الزامی نمی باشد . البته علی رغم ظاهر ماده ، درخواست هریک از طرفین دعوا دادگاه را مکلف به صدور قرار تحقیق محلی نمی کند ؛ بلکه دادگاه در صورتی که تحقیقات محلی در احراز موضوع دعوا کارایی نداشته باشد ، می تواند آن را صادر نکند . ( ماده 249 قانون آیین دادرسی مدنی)

– بررسی توان اثباتی تحقیق محلی در دعاوی مدنی:

در خصوص توان اثباتی تحقیق محلی می توان گفت آگاهی ها و اطلاعات به دست آمده از تحقیق محلی هم مانند معاینه محل ، از جمله امارات قضایی شمرده می شوند که تنها می توانند موجب علم یا اطمینان قاضی یا دادرس شوند و یا در آن کارایی داشته باشند . بنابراین ، دلیل به مفهوم اخص به شمار نمی روند و تنها اعتباری در حد اماره خواهند داشت .( ماده 255 قانون آیین دادرسی مدنی)

– قرار تحقیق محلی:

دادگاه در شرایطی می تواند قرار تحقیق محلی صادر کند . بر اساس این ماده ، در صورتی که طرفین دعوا یا یکی از آنان به اطلاعات اهل محل استناد نمایند ، اگر چه به طور کلی باشد و اسامی مطلعین را هم ذکر نکنند ، دادگاه قرار تحقیق محلی صادر می نماید . چنانچه قرار تحقیق محلی به درخواست یکی از طرفین صادر گردد ، طرف دیگر دعوا می تواند در موقع تحقیقات ، مطلعین خود را در محل حاضر نماید که اطلاع آنها نیز استماع شود .(ماده 249 قانون آیین دادرسی مدنی)

– نحوه اجرای قرار تحقیق محلی:

درباره چگونگی اجرای قرار تحقیق محلی بایستی گفت که ، فراهم کردن وسیله و اجرای قرار تحقیق محلی به عهده شخصی است که درخواست تحقیق محلی نموده است . بنابراین ، هرگاه از آن خودداری نماید ، تحقیق محلی از جمله دلایل استنادی او حذف می شود . همچنین ، اجرای قرار تحقیق محلی در محل مورد نظر است .( ماده 256 قانون آیین دادرسی مدنی ) البته وقت و محل تحقیقات محلی باید به طرفین اطلاع داده شود ؛ چرا که جلسه اجرای تحقیق محلی به نوعی جلسه دادرسی محسوب می شود ، باید فاصله قانونی بین ابلاغ و اجرا نیز درنظر گرفته شود . در روز اجرای قرار تحقیق محلی نه تنها طرفی که به تحقیق محلی استناد گرده است ، بلکه طرف مقابل او نیز می تواند آگاهان خود را در محل حاضر کند .

ترتیب استعلام و اجرای تحقیقات از اشخاص در تحقیق محلی به نحوی است که برای گواهان مقرر شده است .(ماده 252 قانون آیین دادرسی مدنی)

به علاوه اینکه ، اجرای قرار تحقیق محلی ممکن است توسط یکی از دادرسان دادگاه یا قاضی تحقیق به عمل آید و در صورتی که محل تحقیقات خارج از حوزه دادگاه باشد ، دادگاه می تواند اجرای تحقیقات را از دادگاه محل درخواست نماید .

2. تحقیقات مقدماتی درآیین دادرسی کیفری:

-اوصاف یا ویژگی های تحقیقات مقدماتی آیین دادرسی کیفری:

اوصاف یا ویژگی های تحقیقات مقدماتی در آیین دادرسی کیفری دارای چهار ویژگی می باشد. آیین دادرسی کیفری ایران از نظام دادرسی مختلط الهام گرفته که مرحله تحقیقات مقدماتی تابع نظام تنقیشی و مرحله دادرسی تابع نظام اتهام است. ویژگی ها به شرح زیر می باشد؛

الف)سریع‌بودن:

ماده‌ی ۴۰قانون آئین دادرسی کیفری، می‌گوید: «دادرسان و قضات تحقیق مکلّفند اقدامات فوری برای جلوگیری از امحای آثار و علایم جرم به عمل آورده و درتحصیل و جمع‌آوری اسباب و دلایل جرم به هیچ وجه نباید تاخیر نمایند.» همچنین ماده‌ی ۴۱ قانون آئین دادرسی کیفری دراین‌باره اظهار می‌دارد: «تحقیقات مقدماتی باید سریع انجام شود و تعطیلات مانع از انجام تحقیقات نمی‌شود»

ب)کتبی بودن :

تقاضای تعقیب کیفری و هرگونه اقدامی که پس از آن صورت می گیرد به صورت مکتوب بوده و پرونده ای مشخص تمام این اقدامات و اظهارات شاکی و متهم مضبوط می گردد مثلا تمامی اظهارات متهم بدون تحریف نوشته شده و به امضای او می رسد و حتی خود متهم شخصا می تواند که پاسخ را بنویسد.

پ)غیر علنی بودن :

علت اصلی غیر علنی بودن، رهانیدن مرجع تحقیق از فشار افکار عمومی و هیجان ناشی از ارتکاب جرم در جامعه، حفظ استقلال مرجع تحقیق، مصون نگه داشتن متهم از انگ شهرت به اتمامی که هنوز دلایل آن مورد بررسی است.مفهوم غیر علنی بودن بدین معناست که غیر از افرادی مانند متهم، شاکی و وکلای آنها یا کارشناس و شاهد و مطلع که حضورشان لازم است دیگران حق حضور در جلسات تحقیقات مقدماتی را ندارند.

پ)سری یا محرمانه بودن :

محرمانه بودن توسط مرجع تحقیق نیز باید رعایت شود و در حال حاضر منظور از محرمانه بودن تحقیقات مقدماتی، ممنوع بودن انتشار اطلاعات آن است.بصورت معمول تحقیقات مقدماتی همیشه محرمانه است ولی گاهی اوقات شاکی می تواند از صورت جلسه تحقیقات مقدماتی در صورتی منافی با محرمانه بودن تحقیقات نداشته باشد با پرداخت هزینه رونوشت بگیرد.

ت)غیر ترافعی بودن :

عدم تساوی جایگاه متهم و شاکی، آگاه نبودن متهم از دلایل اتهام و عدم امکان مورد مناقشه قرار دادن انها توسط متهم

همچنین بخوانید:

قسمت دوم تحقیق محلی و آثار ناشی از آن