بررسی ماهیت تکرار جرایم ،انواع و آثار ناشی از آن در نظام حقوقی ایران (قسمت اول)

– تعریف تکرار جرم:

زمانی که شخصی جرمی را مرتکب شده و از دادگاه، محکومیت گرفته است و بعد از اجرای حکم مجازات، جرم دیگری را نیز مرتکب شود که به تبع جرم دوم مستلزم محکومیت شدیدتری از جانب دادگاه باشد؛ تکرار جرم اتفاق افتاده است.تکرار جرم وصف رفتارهای مجرمانه کسی است که به‌موجب حکم قطعی لازم‌الاجرا از یکی از محاکم کیفری، محکومیت کیفری یافته و بعداً مرتکب جرم دیگری شده است. یکی از جهات تمایز تعدد و تکرار جرم، وجود سابقه محکومیت کیفری است که شرط مهم تحقق تکرار جرم است.

ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر می دارد « هرگاه کسی ۳ بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم براو جاری گردد حد وی در مرتبه ۴ اعدام است.»

این ماده ناظر به تکرار جرم در جرایم حدی است.در جرایم حدی معیار تشخیص تعدد از تکرار جرم اجرای حکم است. یعنی اگر جرایم متعدد قبل از اجرای حکم باشد مورد از موارد تعدد است اما اگر جرم دوم بعد از اجرای مجازات جرم اول باشد مورد از موارد تکرار است. برخلاف جرایم تعزیری که معیار تشخیص تعدد از تکرار جرم قطعیت حکم است.

ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی« هرکس به‌علت ارتکاب جرم عمدی به موجب حکم قطعی به یکی از مجازات ‌های تعزیری از درجه یک تا درجه پنج محکوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان اجرای مجازات، مرتکب جرم عمدی تعزیری درجه یک تا شش گردد، حداقل مجازات جرم ارتکابی میانگین بین حداقل و حداکثر مجازات قانونی آن جرم است و دادگاه می تواند وی را به بیش از حداکثر مجازات تا یک‌ چهارم آن محکوم کند.این ماده به تکرار جرم در جرایم تعزیری اشاره دارد که معیار تشخیص تعدد از تکرار جرم قطعیت حکم است.»

– مجازات تکرار جرم در جرایم موجب تعزیر:

مرتکب به حداکثر مجازات تا یک و نیم برابر آن محکوم می‌شود.برای مثال اگر مجازات جرمی را پنج تا ده سال حبس در نظر بگیریم؛ مجازات مرتکبی که محکوم به تکرار جرم است، از ده سال  تا 15 سال خواهد بود.

نکته : ماده 139 قانون مجازات اسلامی، جهات تخفیف در تکرار جرم در جرایم تعزیری را بیان کرده است.

علاوه بر تکرار جرم در جرائم حدی، این موضوع در جرائم تعزیری نیز مورد بررسی قانون گذار قرار گرفته است. جرم تعزیری، جرمی است که با توجه به شرایط جامعه و اوضاع و احوال قانون گذار تعریف کرده است و خودش باتوجه به نوع و شدت عمل ارتکابی برای آن مجازات در نظر گرفته است که البته برخلاف جرم حدی که امکان تغییر و تخفیف در مجازات وجود ندارد، امکان تغییر و تخفیف در آن وجود دارد.

مجازات تکرار جرم در جرائم تعزیری به این ترتیب است که اگر کسی به موجب یک حکم قطعی به یکی از مجازات های تعزیری از درجه یک تا شش محکوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان اجرای مجازات، مرتکب جرم تعزیری درجه یک تا شش دیگری شود، به حداکثر مجازت تا یک و نیم برابر آن محکوم می شود .

– تکرار جرائم تعزیری و وجود جهات تخفیف در مجازات:

1 – چنانچه مجازات قانونی دارای حداقل و حداکثر باشد، دادگاه می تواند مجازات مرتکب را تا میانگین حداقل و حداکثر مجازات تقلیل دهد.

2 – چنانچه مجازات ثابت یا فاقد حداقل باشد، دادگاه می تواند مجازات مرتکب را تا نصف مجازات مقرر کاهش دهد.

البته اگر مرتکب دارای سه فقره محکومیت قطعی مشمول مقررات تکرار جرم یا بیشتر از آن باشد، مقررات تخفیف اعمال نمی‌شود.

– شروط تحقق تکرار جرم موجب تعزیر:

1. محکومیت قبلی باید قطعی شده باشد یعنی لازم الاجرا گردیده باشد.
2. محکومیت قبلی چه عمد و چه غیرعمد باید ماهیتا تعزیری باشد
3. مهم نیست که جرم قبلی مشابه و یا متفاوت با جرم جدید باشد. آنچه که اهمیت دارد این است که محکومیت تعزیری باید از درجات یک تا شش باشد .( ماده 137 قانون مجازات اسلامی)

نکته: بنابراین اگه محکومیت قبلی و یا جرم جدید مربوط به جرایم تعزیری درجات هقت و هشت باشد وصف تکرار جرم محقق نمی شود.

نکته : همانطور که ماده 138 قانون مجازات اسلامی قید کرده، مقررات مربوط به تکرار در جرایم سیاسی و مطبوعاتی و جرایم اطفال اعمال نمی شود.

– قانون کاهش مجازات حبس تعزیری و تکرار جرم در جرایم تعزیری:

ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی: هر کس به‌ علت ارتکاب جرم عمدی به موجب حکم قطعی به يكي از مجازاتهای تعزيري از درجه يك تا درجه پنج محكوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حيثيت يا شمول مرور زمان اجراي مجازات، مرتكب جرم عمدی تعزيري درجه يك تا شش گردد، حداقل مجازات جرم ارتکابی میانگین بین حداقل و حداکثر مجازات قانونی آن جرم است و دادگاه می تواند وی را به بیش از حداکثر مجازات تا یک چهارم آن محکوم کند.

همچنین بیشتر بخوانید :

بررسی ماهیت تکرار جرایم ،انواع و آثار ناشی از آن در نظام حقوقی ایران(قسمت دوم)