به قلم دکتر سید محمود گل حسینی وکیل پایه یک دادگستری تهران (مشاهده پروفایل)

دادگاه های نظامی دادگاه های هستند که بر طبق قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح و آیین دادرسی جرائم نیروهای مسلح برای رسیدگی به جرائمی که نظامیان مرتکب می شوند تشکیل شده و وظیفه رسیدگی به جرایم آنان را دارد که در واقع این دادگاه ها مجزا از دادگاههای دستگاه قضایی دادگستری هستند و مراجع خاص قضایی هستند که مخصوص مشاغل خاصی نیز می باشند

انواع دادگاه های نظامی:

بر طبق ماده 582 این قانون دادگاه های نظامی به صورت زیر تشکیل می گردند که عبارتند از :

– دادگاه نظامی دو

– دادگاه نظامی یک

– دادگاه تجدیدنظر نظامی

– دادگاه نظامی دو زمان جنگ

– دادگاه نظامی یک زمان جنگ

– دادگاه تجدید نظر نظامی زمان جنگ

که به عنوان مثال : دادگاه ویژه قضات ، دادگاه و دادسرای انتظامی وکلا ، دادگاه و دادسرای ویژه روحانیت و نظامیان و غیره که به جرم ها یا تخلفات این دسته از افراد در دادگاه های مخصوص به خودشان بر طبق قانونی که در خصوص آنان تصویب شده است ، رسیدگی می گردد . دادگاه نظامیان نیز دارای تشکیلات دادسرا و دادگاه های نظامی است که به چند دسته تقسیم می شود که وظایف و حدود اختیارات آنان همان است که در سایر مراجع دادگستری وجود دارد.

صلاحیت دادگـاه نظامی:

رسیدگی به جرایم زیر در صلاحیت سازمان قضایی است:

۱.جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح به جز جرائم در مقام ضابط دادگستری

۲.رسیدگی به جرائمی که امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری اجازه فرموده‌اند مادامی که از آن عدول نشده در صلاحیت این سازمان است

اعضای دادگاه نظامی:

اعضای دادگـاه نظـامی دو مثل دادگاه کیفری دو است. یعنی یک رئیس یا در صورت نبود رئیس، یک دادرس علی البدل دارد.

اعضای دادگـاه نظـامی یک مثل دادگاه کیفری یک است. یعنی یک رئیس بعلاوه دو عضو مستشار دارد که با حضور دو عضو رسمیت می‌یابد.

اعضای دادگاه تجدیدنظر نظامی مثل دادگاه تجدیدنظر استان است.یعنی یک رئیس و دو عضو مستشار که با حضور دو عضو رسمیت می‌یابد.

تشکیلات دادگاه نظامی :

در مرکز هر استان، سازمان قضائی استان متشکل از دادسرا و دادگاه‌های نظامی است. در شهرستان‌ها حسب نیاز، دادسرای نظامی ناحیه تشکیل میشود. حوزه قضائی دادسرای نظامی نواحی به تشخیص رئیس قوه قضائیه تعیین میشود.

دادسرای نظامی:

زمانی که جرمی محقق می شود وظیفه تحقیقات مقدماتی ، تعقیب و تحقیق و رسیدگی به جرم و پرونده به عهده دادسرا می باشد دادسرا در صورتی که مجرم بودن متهم را احراز کرد پرونده برای دادگاه های کیفری ارسال می گردد تا دادگاه های کیفری رای مقتضی را صادر نمایند در خصوص جرائم نظامیان نیز به همین ترتیب می باشد که ابتدا دادسرا شروع به تحقیقات مقدماتی می کند و  بعد از طی مراحل در صورت صدور کیفرخواست و همچنین صدور رای مقتضی به یکی از دادگاه ها حسب مورد ارسال می شود و حکم مقتضی صادر می گردد .

دادسرای نظامی در مرکز هر استان تشکیل می شود .

سازمان قضایی استان متشکل از دادسرا و دادگاه های نظامی است و در شهرستان ها در صورت نیاز دادسرای ناحیه تشکیل می گردد .

نکته قابل توجه آن که وظایف و اختیارات مقامات قضایی دادسرا همانند وظایف و اختیاراتی است که روسای کل دادگستری و دادستان ها و سایر مقامات قضایی دادگستری دارند می باشد .