به قلم دکتر سید محمود گل حسینی وکیل پایه یک دادگستری تهران (مشاهده پروفایل)

یکی از مهمترین انواع دادگاه های کیفری ، “دادگاه کیفری یک” است.

این دادگاه با صلاحیت و دامنه کاری مشخص ، نحوه رسیدگی خاص به پرونده و صدور رای را طی می کند . از این رو در این سلسه پست به سه موضوع زیر در مورد دادگاه کیفری یک می پردازیم:

1. ساختار دادگاه کیفری یک
2. صلاحیت دادگاه کیفری یک
3. نحوه رسیدگی دادگاه کیفری یک

ساختار دادگاه کیفری یک

دادگاه کیفری یک جایگزین دادگاه کیفری استان است .

ساختار دادگاه کیفری یک به این ترتیب است که:

این دادگاه از سه قاضی که یکی از آنها رئیس است

و دو نفر دیگر مستشار هستند ، تشکیل شده است .

البته دادگاه با حضور دو عضو نیز رسمیت می یابد .

در صورتی رئیس در جلسه رسیدگی حضور نداشته باشد ، ریاست دادگاه بر عهده مستشاری است که سابقه قضایی بیشتری دارد .

طبق تبصره یک ماده 296:

مقر دادگاه کیفری یک در “مرکز هر استان” است

و گاهی در شهرستان ها نیز تشکیل می شود .

تشکیل آن در شهرستان ها تحت نظر “رئیس قوه قضاییه” صورت می گیرد .

صلاحیت دادگاه کیفری یک

دادگاه کیفری یک در موارد زیر صلاحیت دارد :

1. جرایم موجب مجازات سلب حیات
2. جرایم موحب حبس ابد
3. جرایم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
4. جرایم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
5. جرایم سیاسی و مطبوعاتی

جرائمی که مستقیما در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود:

در میان جرایمی که مستقیم در دادگاه مطرح می شوند می توان گفت:

اگر جرمی که مشمول یکی از مجازات های گفته شده در ماده 302 باشد و مرتکب زیر 15 سال تمام شمسی داشته باشد به جرم او در دادسرا رسیدگی نشده و مستقیم به دادگاه فرستاده خواهد شد ( البته در مورد اطفال و نوجوانان قواعد ویژه ای وجود دارد) همچنین جرایم مشمول عنوان مناف عفت اگر دارای مجازات های فوق باشند، در دادگاه کیفری یک به طور مستقیم رسیدگی خواهند شد.

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری یک

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری یک به این صورت است که:

رای اکثریت اعضا ملاک رای است و نظر اقلیت باید در پرونده درج شود .

این شیوه رای گیری برای دقت نظر بیشتر و رعایت جنبه احتیاط در آراست .

هر کدام از طرفین دعوا در جرایم کیفری درجه یک، می توانند برای دفاع از حق خود تا سه وکیل داشته باشند.

دادگاه کیفری چه دادگاهی است؟

این دادگاه‌‌ به پرونده‌های کیفری رسیدگی می‌کند، در واقع دادگاه کیفری به بررسی پرونده‌هایی می‌پردازد که فرد طبق قوانین مجازات اسلامی، قوانین مبارزه با مواد مخدر و… مجرم شناخته شده و برای آن مجازاتی مانند حبس، شلاق، قصاص و… تعیین شده است.

بعد از تصویب قانون آیین دادرسی کیفری جدید، تقسیم بندی دادگاه ها و صلاحیت آنها نیز تا حدی تغییر کرد.

دادگاه کیفری استان تبدیل به دادگاه کیفری یک شد و دادگاه عمومی جزایی به دادگاه کیفری دو.

انواع دادگاه های کیفری دارای صلاحیت مشخص هستند که همین مسئله باعث می شود تا افراد وقتی قصد شکایت از بابت یک موضوع را دارند، نداند که باید به کدام دادگاه مراجعه کنند.

ساختار دادگاه کیفری دو به چه صورت است؟

ساختار دادگاه کیفری دو به این ترتیب است که این دادگاه با حضور یک رئیس یا دادرس علی البدل که از قضات هستند تشکیل می شوند.

البته طبق ماده 300 همان قانون، در تمامی جلسات دادگاه کیفری دو، دادستان یا معاون او یا یکی از دادیاران به تعیین دادستان می توانند حضور یابند تا از کیفرخواست دفاع کنند.

این دادگاه بر خلاف دادگاه کیفری یک که سیستم تعدد قضات بر آن حاکم است تنها یک قاضی دارد.

مقر دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی هر شهرستان است.

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری دو چگونه است؟

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری دو به این صورت است که بعد از اتمام رسیدگی در دادسرا، بازپرس در صورت موافقت دادستان با کیفرخواست، قرار جلب دادرس صادر می کند و با این کار از دادگاه درخواست می کند به پرونده مطروحه رسیدگی و برای جرم رخ داده، مجازات قانونی صادر کند.

البته در صورتی که جرم از جرایمی باشد که مستقیما در دادگاه مطرح می شود، تاریخ رسیدگی به شاکی و متهم ابلاغ می شود و به پرونده رسیدگی می شود.

صلاحیت دادگاه کیفری دو

طبق ماده 301 قانون آیین دادرسی کیفری ، دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم را دارد مگر آن دسته جرائمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه دیگری است . برای مثال رسیدگی به جرایم موجب مجازات سلب حیات در صلاحیت دادگاه کیفری یک است ، از این رو دادگاه کیفری دو اجازه رسیدگی به آن را ندارد . در واقع اگر جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک ، دادگاه انقلاب ، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی است را مشخص کنیم ، سایر جرایم در حوزه صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار می گیرد .

نحوه اعتراض به رای دادگاه کیفری دو:

مهلت درخواست تجدیدنظر از آرای دادگاه‌های کیفری برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ رای است و اگر رای دادگاه غیابی باشد، احتساب مدت‌های مذکور بر مبنای پایان مدت واخواهی است و در آرای غیابی از زمان اطلاع محکوم از تاریخ رای نامبرده ده روز فرصت دارد تا به آن اعتراض کند. علاوه بر شاکی و متهم، وکلا و نمایندگان قانونی آنان نیز حق درخواست تجدیدنظر از دادگاه کیفری دارند.