بررسی نحوه ثبت طلاق غیابی در نظام حقوقی ایران

– تعریف طلاق غیابی:

در تعریف طلاق غیابی قانونگذار گفته است ؛طلاق غیابی طلاقی است که یکی از زن یا شوهر ، در حین رسیدگی به دعوای طلاق در دادگاه خانواده غایب می باشند و وکیل نیز به جای او در دادگاه حضور نیافته ، لایحه ای نیز تقدیم دادگاه نکرده و ابلاغیه دادگاه نیز به صورت ابلاغ واقعی نبوده است و در نتیجه با توجه به غیابی بودن طلاق ، امکان واخواهی برای طرف مقابل وجود خواهد داشت.( ماده 303 آیین دادرسی مدنی)

. طلاق غیابی می تواند از طرف مرد باشد و یا از طرف زن ؛ اما در هر صورت طلاق غیابی نیز مانند سایر انواع طلاق می بایست به ثبت برسد تا معتبر و قانونی تلقی شده و طرفین را از اعمال مجازات عدم ثبت طلاق مبرا نماید.

.. در مورد حکم طلاق ، اجرای صیغه و ثبت آن مطابق ماده 32 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، منوط به انقضای مهلت فرجام خواهی یا ابلاغ رأی فرجامی است.

به موجب ماده 20 همان قانون، « ثبت نکاح دائم، فسخ و انفساخ آن، طلاق، رجوع و اعلام بطلان نکاح یا طلاق الزامی است» و در مورد طلاق در ماده 24 قانون مزبور، ثبت طلاق و سایر موارد انحلال نکاح و نیز اعلام بطلان نکاح یا طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق حسب مورد پس از صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم مربوط از سوی دادگاه مجاز است.

 نکته : غیابی بودن طلاق مانع از لزوم ثبت آن نخواهد شد .

– اوصاف طلاق غیابی:

الف ) حضور یا عدم حضور زوجه شرط صحت طلاق نیست: از آنجایی که اصولاً طلاق ایقاعی یک طرفه است و به اراده مرد واقع می شود، مرد هر زمان که بخواهد می تواند به دادگاه دادخواست طلاق داده و با پرداخت حق و حقوق همسر خود ، وی را مطلقه کند. لذا حضور یا عدم حضور زن در دادگاه شرط صحت طلاق نیست و طلاق غیابی از سوی مرد مانع قانونی ندارد .

نکته: البته در صورتی که طلاق غیابی از طرف مرد بوده باشد و زن در دعوای طلاق غایب بوده باشد ، می تواند به حکم دادگاه در مهلت مقرر اعتراض کند و حتی تا مرحله فرجام خواهی نیز پیش رود ؛ هر چند حکم طلاق غیابی از طرف مرد تغییری نمی کند.

ب ) عدم حضور زوجه مانع از جاری شدن صیغه طلاق نیست: در این شرایط ، مرد می تواند ظرف مهلت سه ماه گواهی عدم سازشی که از دادگاه گرفته را برای ثبت طلاق غیابی به محضر ارائه نماید . اگر زن ظرف مهلت یک هفته برای ثبت طلاق غیابی در دفترخانه حاضر نشد ، سردفتر به زوجین اخطار می کند که برای اجرای صیغه طلاق حاضر شوند . در صورت عدم حضور مجدد زوجه ، صیغه طلاق بدون حضور زن جاری می شود و مراتب توسط دفترخانه به اطلاع زن رسانده می شود.

پ ) زن در صورت داشتن وکالت در طلاق و یا احراز شرایط قانونی توسط دادگاه قادر به تقاضای طلاق غیابی دارد: زن تنها در صورتی می تواند از همسر خود به صورت غیابی طلاق بگیرد که یا وکالت در طلاق که به اشتباه از آن با عنوان حق طلاق یاد می شود، داشته باشد و یا اینکه در دادگاه یکی از دلایل موجه برای طلاق را ارائه نموده باشد.

– مصادیق امکان گرفتن طلاق غیابی توسط زن:

1. اثبات عسر و حرج در دادگاه: عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ‌ادامه زندگی را برای زوجه با مشقّت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل ‌در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌گردد:

الف – ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه‌ متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه،

ب – اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به‌ اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی‌که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است،

پ – محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر،

ت –  ضرب و شتم یا هرگونه سوء‌رفتار مستمر زوج که عرفاً باتوجه به وضعیت زوجه‌ قابل تحمل نباشد،

ث – ابتلاء زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب‌العلاج‌دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.( ماده 1130 قانون مدنی)

2. مفقود الاثر شدن مرد: هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق کند .(ماده 1029 قانون مدنی) برای صدور حکم طلاق باید در روزنامه آگهی برای سه دفعه متوالی هر کدام به فاصله ۱ ماه منتشر شود .( ماده 1023 قانون مدنی)

نکته:  اگر شرط ترک منزل به مدت شش ماه در ذیل شروط عقد نامه  توافق شده باشد می تواند برای برای طلاق غیابی مورد استناد قرار گیرد.

3. 3. ترک انفاق توسط مرد: چنانچه زوج مرتکب ترک انفاق همسر خود شود و محکمه هم نتواند او را مجبور و ملزم به پرداخت نفقه کند حاکم می‌ تواند زن را طلاق دهد.( ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی)
4. وکالت در طلاق مشروط: اگر مردی شرایط ۱۲ گانه ذیل عقد نامه را امضا نموده باشد؛ زن می تواند در صورت محقق شدن شرایط، طلاق بگیرد و اگر مرد در جلسه حاضر نشود و لایحه نفرستد و ابلاغ واقعی به ایشان نشده باشد؛ طلاق غیابی خواهد بود.در نهایت اگر دادگاه دعوای طلاق زن را مقرون به صحت بداند ، حتی اگر مرد در دادگاه غایب باشد نیز قاضی می تواند از طرف شوهر ، حکم طلاق همسرش را صادر کند که این حکم عبارتست از طلاق غیابی از طرف زن و در این صورت ، زن باید حکم طلاق را ظرف مهلت شش ماه پس از گذشت مهلت اعتراض به حکم طلاق غیابی ، به دفترخانه ازدواج و طلاق ارائه نماید .

البته ممکن است باز هم مرد برای ثبت طلاق در محضر غایب باشد و بخواهد به این ترتیب جلوی ثبت طلاق غیابی از طرف زن را بگیرد . اما در این حالت نیز اگر ظرف مهلت یک هفته مرد در دفترخانه حاضر نشد ، دفترخانه ابلاغیه صادر می کند . اگر مرد اعلام عذر کند ، یک نوبت دیگر به وی مهلت داده می شود و در غیر این صورت ، طلاق غیابی زن ثبت رسمی می شود.

– مدارک لازم برای ثبت طلاق غیابی:

1. مدارک هویتی زوجین،
2. حکم طلاق غیابی که توسط دادگاه صادر شده است،
3. ارائه اصل سند ازدواج و یا رونوشت آن ( صورت مفقود شدن سند ازدواج می توان به دفترخانه ای که عقد را ثبت کرده مراجعه نمود و رونوشت آن را دریافت کرد )،
4. ارائه گواهی عدم بارداری برای زوجه،
5. معرفی دو نفر شاهد عادل .

– مجازات عدم ثبت طلاق غیابی:

وفق ماده 49 قانون حمایت خانواده، چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق( که شامل طلاق غیابی نیز می باشد) یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود.