بررسی ماهیت نهاد محلل در نظام حقوقی ایران

– تعریف محلل:

مُحَلِّل به معنای حلال‌کننده، به مردی گفته می‌شود که با زن سه‌طلاقه، ازدواج می‌کند. از نظر فقهاء پس از طلاق سوم، ازدواج دوباره مرد و زن، مشروط به حضور محلل است. بعد از عقد دائم و آمیزش جنسی محلل با زن سه‌طلاقه و در صورت طلاق زن از محلل یا فوت محلل و سپری شدن عده، مردی که زن را سه‌طلاقه کرده، اجازه ازدواج با او را خواهد داشت.

کاربرد آن در جایی است که مردی، دو بار همسر خود را طلاق داده و هر بار در ایام عده به او رجوع کرده یا با گذشت ایام عده، همسر سابقش را دوباره عقد کرده باشد. با طلاق سوم، مرد اجازه رجوع به همسر سابق خود یا ازدواج دوباره با او را ندارد. در این حالت، لازم است که زن مطلقه به عقد دائم مرد دیگری (که اصطلاحا همان محلل است) در آید و میان آن‌ها آمیزش جنسی برقرار شود. در صورت طلاق گرفتن زن از محلل یا فوت محلل و پس از گذشت عده، امکان ازدواج زن با مردی که او را سه بار طلاق داده بود، فراهم می‌شود.

پس هرگاه مردی سه مرتبه متوالی همسر خود را طلاق دهد آن زن بر او حرام می گردد و برای اینکه مجددا بتواند با همسر سابقش ازدواج نماید می بایست به عقد دائم مرد دیگری درآید و پس از نزدیکی با آن مرد از او جدا شود تا بتواند با شوهر سابقش ازدواج نماید. به این مرد که باعث حلال شدن زن به شوهر سابقش می گردد محلل ( حلال کننده ) می گویند . پس در جواب به این سوال که آیا می توان بعد از 3 بار طلاق مجدداً با همسر سابق ازدواج کرد یا خیر، باید گفت که در صورت وجود محلل این امر امکان پذیر است.

– احکام و شرایط لازم برای محلل:

علاوه بر ضرورت بلوغ محلل و دائمی بودن عقد نکاح، لزوم آمیزش جنسی محلل با زن مطلقه نیز از شرایط مهم در این موضوع است. این آمیزش باید از جلو و حداقل به‌اندازه دخول ختنه‌گاه باشد. از این رو آمیزش از مقعد کفایت نمی‌کند.زنی که سه‌طلاقه شده، اگر ادعا کند با محلّل ازدواج کرده، ادعایش پذیرفته می‌شود و شوهر اوّل، بدون تحقیق می‌تواند با او ازدواج کند. البته اگر زن به دروغگویی مشهور باشد، بعضی از فقها تحقیق درباره ادعای او را لازم دانسته‌اند.

– شرایط سه‌طلاقه شدن:

برای سه‌طلاقه شدن لازم است مرد یک بار همسرش را طلاق دهد و در ایام عده به او رجوع کند یا پس از عده او را عقد نماید. اگر طلاق دوم نیز با همین شرایط انجام شود، با طلاق بعدی، عنوان سه طلاقه محقق خواهد شد.

نکته: سه طلاق در مجلس واحد یا به لفظ واحد، تنها یک طلاق به حساب می‌آید.یعنی اگر کسی در یک مجلس سه بار زن خود را طلاق دهد و یا یک مرتبه بگوید که زنش را سه‌طلاقه کرده، آن زن، سه‌طلاقه به حساب نمی‌آید. طلاق با یک لفظ یا در یک مجلس را جایز است.

قانون مدنی  در ماده 1057می گوید:« زنی که سه بار پیاپی به زوجیت یک نفر بوده و طلاق گرفته است  دیگر برآن مرد حرام می شود مگر اینکه پس از سه طلاق اول به عقد دائم یک مرد دیگر درآید و پس از وقوع نزدیکی به او آن مرد به واسطه طلاق یا فسخ نکاح و یا فوت مرد جدا و فراغ شده باشد مجددا می تواند با همسر قبلی خود ازدواج کند .»