توسط 
بررسی ماهیت دعاوی طاری و انواع آن در نظام حقوقی ایران(قسمت دوم)
– مهلت قانونی دعوای متقابل:
دادخواست تقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم گردد و بر خلاف سایر دعاوی طاری فقط در مرحله بدوی امکان پذیر است به دلیل مهلت محدود اقامه دعوای تقابل خوانده می تواند دعوای تقابل خویش را قبل از اولین جلسه دادرسی هم مطرح نماید. ( ماده ۱۴۳ آیین دادرسی مدنی) در چنین حالتی چنانچه؛
- فرصت تا اولین جلسه دادرسی مکفی باشد: در این صورت وقت دادرسی به خوانده آن (خواهان اصلی) ابلاغ و در همان جلسه ای که برای دعوای اصلی در نظر گرفته شده است رسیدگی صورت می گیرد .
- فرصت تا اولین جلسه دادرسی مکفی نباشد: چنانچه فرصت کافی نباشد و یا اینکه دعوای تقابل در اولین جلسه دادرسی اقامه گردد و خوانده تاخیر جلسه را جهت تدارک دیدن ادله جهت پاسخ به دعوای تقابل درخواست نماید جلسه دادرسی به تاخیر می‌افتد و جلسه مجدداً برگزار می گردد و در آن جلسه به هر دو دعوا به صورت توامان رسیدگی صورت می‌گیرد.
– زوال یا توقیف دعوای اصلی و اثر آن بر دعوای تقابل:
درباره ی این موضوع بعضی محاکم معتقدند دعوای متقابل، از سنخ دعاوی طاری است که با دعوای اصلی رسیدگی می شود و با انتفاء رسیدگی به دعوای اصلی، به علت استرداد دادخواست مربوط به دعوای اصلی و صدور قرار ابطال دادخواست، رسیدگی به دعوای طاری هم منتفی می شود و موجبی برای اظهارنظر ماهوی در دعوای طاری وجود ندارد. ولی در عمل بسیاری از قضات بر این عقیده موافقت دارند که علی رغم اینکه دعوای اصلی و تقابل با یکدیگر پیوند داشته و با زوال دعوی اصلی به هر طریق قانونی دادگاه حق ندارد به بهانه اینکه دعوای متقابل در پاسخ به دعوای اصلی طرح گردیده، دعوای تقابل را رد نماید؛ دادگاه باید نسبت به دعوای تقابل رسیدگی ماهیتی نموده و تصمیم قطعی اتخاذ نماید.
البته در فرضی که دعوا با اسبابی همچون فوت و حجر و… زائل می شود، که در این مواقع چه دعوای اصلی و تقابل توقیف می گردد.
نکته: دعوای متقابل به‌موجب دادخواست اقامه می‌شود، لیکن دعاوی تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن که برای دفاع از دعوای‌اصلی اظهار می‌شود، دعوای متقابل محسوب نمی شود و نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه ندارد.
- دعوای اضافی:
به دعوایی که پیرو دعوای اصلی از طرف خواهان دعوای اصلی به طرفیت خواندۀ دعوای اصلی با ادعای جدید اقامه می شود دعوی اضافی گفته می شود برای مثال درخواست اجرت المثل ایام تصرف بعد از دعوای تخلیه ید .
جهت اقامه دعاوی اضافی نیاز به تقدیم دادخواست داریم و همچنین مهلت آن نیز باید رعایت شود تا به دعوا رسیدگی شود. یکی از مهم ترین شرایط دعوا اضافی این است که یا باید با دعوای اصلی ارتباط داشته باشد یا از یک منشا باشد. و اگر به این شکل نباشد امکان طرح دعوا اضافی وجود ندارد.
– اقسام دعوای اضافی:
الف ) دعاوی اضافه عام: که شامل، کاهش خواسته، افزایش خواسته، تغییر خواسته، تغییر نحوه دعوی، تغییر درخواست. است. در واقع در این نوع دعوای اضافی، دعوای اصلی کم و زیاد می شود.
ب ) دعوای اضافی خاص: در این نوع دعوا ، خواسته جدید و متفاوتی از دعوای اصلی مطرح می شود.
– مهلت دعوای اضافی :
طبق ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی تا پایان اولین جلسه دادرسی است. همانگونه که خواهان در دادرسی نخستین می تواند دعوای خود را تغییر دهد باید تجدیدنظر خواه نیز حق داشته باشد در صورت لزوم دعوای تجدید نظر خواهی خود را اصلاح و تکمیل نماید . ( ماده 356 آیین دادرسی مدنی، مقرراتی که در دادرسی بدوی رعایت می شود در مرحله تجدیدنظر نیز جاری است مگر اینکه به موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد)
نکته: اگر دعوای اصلی قابل تجدیدنظر و فرجام باشد، ولی دعوای اضافی قابلیت تجدیدنظر یا فرجام نداشته باشد و دادگاه بدون پذیرش دعوای اصلی، دعوای اضافی را نیز مردود اعلام کند، طرف مقابل می تواند ضمن تجدیدنظر یا فرجام، به رد دعوای اضافی نیز اعتراض نماید. دلیل این امر ارتباط کامل و موثر دو دعوا با هم است که صدور رای در یکی بر دیگری نیز تاثیر می نهد. این مهم ایجاب می نماید که دو دعوا به صورت مستقل قابل تجدیدنظر نباشند و قابل اعتراض بودن یک دعوا در حالتی که دعوای دیگر غیر قابل اعتراض است اثر نهد.
- دعوای ورود ثالث:
ثالث اعم از شخص حقیقی و حقوقی است و به کسی اطلاق می شود که خود یا نماینده او در دادرسی به عنوان اصحاب دعوی دخالت نداشته است. مطابق با ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا حقی قایل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی نفع بداند، می تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد، چه اینکه رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله تجدیدنظر … به این ورود در دعوا توسط شخص ثالث، دعوی ورود ثالث می گویند. دعوای ورود ثالث از جمله دعاوی طاری ( موضوع ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی) است.
بعبارت دیگر نحوه ی آن به این صورت است که هر کس که خود را در موضوع دعوای اصلی ذی‌حق دانسته و یا از موفقیت یکی از طرفین دعوا، نفع می برد؛ می تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است چه در مرحلۀ بدوی و چه در مرحله تجدیدنظر وارد دعوا می شود.ثالث طاری یا ثالث اصلی متفاوت است. ثالث اصلی، ثالث، مستقیماً، ذی نفع است و ثالث طاری موفقیت یا عدم موفقیت یکی از اصحاب دعوا نفع دارد.
– انواع دعوی ورود ثالث:
الف – دعوای ورود ثالث اصلی یا استقلالی: زمانی که شخص ثالث در دعوی بین دو طرف ، برای خود حقی مستقلی قائل شود می گویند.
ب – دعوای ورود ثالث تبعی: زمانی که شخص ثالث خود را ذینفع در محق شدن یکی از اصحاب دعوی اصلی می داند می گویند. در این مورد چنانچه دعوای اصلی استرداد شود، دعوای وارد ثالث نیز به طبع آن ساقط خواهد شد.
- دعوای جلب ثالث:
در دعوای جلب ثالث یکی از طرفین دعوا، شخص سومی را به جهت اینکه مستقلاً از وی ادعای حقی دارد یا جلب او را به منظور تقویت خود لازم می داند به دعوا جلب می کند. به طرفی که دعوای جلب ثالث را مطرح می‌کند « جالب » و به فردی یا افرادی که به دعوای اصلی فراخوانده می‌شوند « مجلوب ثالث» می گویند.
هریک از اصحاب دعوی که بخواهد جلب ثالث نماید؛ بایستی تقاضای خود را تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح نماید و تا ۳ روز پس از جلسه دادخواست را تقدیم کند.خواه دادرسی در مرحلۀ بدوی باشد، خواه در مرحله تجدیدنظر.یکی از شرایط دعوای جلب ثالث آن است که یکی از طرفین دخیل در دعوا اقدام به طرح دعوای جلب ثالث نموده باشد؛ بنابراین، اگر فردی خارج از طرفین دعوا اقدام به طرح دعوای مرتبط با دعوای اصلی نماید یا خود را در ذینفع شدن یکی از طرفین محق بداند دعوای مطروحه دیگر جلب ثالث نیست بلکه ورود ثالث است.
نکته: در رسیدگی واخواهی متداعیین دعوا دارای کلیه حقوق و تکالیفی هستند که در مرحله نخستین رسیدگی یا بدوی داشته اند زیرا که؛
- واخواهی مرحله ی مستقل با همان اوصاف و ویژگی رسیدگی نخستین است واخوانده همان موقعیتی که در مرحله قبل داشته حفظ می کند، به ویژه آنکه نتیجه دادرسی هنوز بر او بار می شود.
- طرح دعوای اضافی از حقوق و اختیارات خواهان است و تا مادامی که اسباب زوال آن محقق نشود، باید حکم به استصحاب و بقاء آن نمود بنابراین در واخواهی هم می توان دعوای طاری را مطرح نمود.
همچنین بیشتر بخوانید :
بررسی ماهیت دعاوی طاری و انواع آن در نظام حقوقی ایران(قسمت اول)
نظرات