بررسی ساز و کار سامانه صیاد استعلام  و ثبت چک صیادی

– تعریف سامانه صیاد:

سامانه صیاد، سامانه ای آنلاین و تحت نظارت بانک مرکزی بوده که دو امکان استعلام چک صیاد و ثبت چک صیاد را برای کاربران خود فراهم کرده است. در حال حاضر، صرفا استعلام چک صیادی از طریق سامانه صیاد موجود در سایت بانک مرکزی امکان پذیر بوده و برای ثبت چک صیادی باید از طریق سامانه صیاد موجود در اپلیکیشن های معتبر پرداخت موبایل و یا سایت خود بانک ( اینترنت بانک و همراه بانک ) استفاده نمود.

یکی از مشکلاتی که دولت و بالاخص قوه قضاییه و سازمان زندان ها در سال های اخیر با آن مواجه بوده اند، حجم بالای پرونده های چک برگشتی و تعداد قابل توجه زندانیان آن می باشد.

این مساله نه تنها هزینه های زیادی را به قوه قضاییه و سازمان زندان ها وارد نمود، بلکه اعتماد به چک را به عنوان مهم ترین وسیله پرداخت اعتباری به میزان قابل توجهی کاهش داده بود.

در جهت مقابله با مشکل، بانک مرکزی در سال 1396 اقدام به راه اندازی سامانه ای با نام سامانه صیاد به منظور نظارت بر روند صدور دسته چک و  اعتبار سنجی متقاضیان دسته چک نمود.

با تصویب قانون جدید صدور چک و سپس آیین نامه اجرایی آن، سامانه صیاد نیز به مرحله عملی شدن و تبدیل به یک سامانه الزامی با پشتوانه ضمانت اجراهای قانونی نزدیک گردید، تا اینکه نهایتا از 5 فروردین سال 1400 با اعلام رسمی بانک مرکزی، ثبت چک های صیادی در این سایت و ممنوعیت صدور چک حامل، صورت الزامی پیدا کرد.

سیاست حبس زدایی و کاهش جمعیت زندانیان در سال های اخیر همواره مورد توجه دولت بوده است.

شاید به جرات بتوان گفت که بخش بزرگی از محکومین به مجازات حبس تعزیری و جمعیت زندانیان کشور را افرادی تشکیل می دهند که با ناآگاهی از مقررات چک، اقدام به گرفتن دسته چک و صدور چک نموده و پس از برگشت چک صادر شده، راهی زندان شده اند.

برای مقابله مشکل چک برگشتی و در راستای سیاست های حبس زدایی و کاهش جمعیت زندانیان، بانک مرکزی در سال 1396 با راه اندازی سامانه صیاد ( سامانه صدور یکپارچه دسته چک )، تلاش نمود تا با سخت گیری بیشتر در رابطه با صدور دسته چک و همچنین، افزایش نظارت بر دسته چک های صادر شده، از صدور چک های برگشتی و در نتیجه، صدور احکام محکومیت کیفری چک برگشتی جلوگیری نماید.

هر چند این اقدام بانک مرکزی، قابل ستایش بود، اما به دلیل اینکه از ضمانت اجرای قانونی لازم نیز برخوردار نبود، در عمل تغییر قابل ملاحظه ای را در رابطه با وضعیت چک ایجاد نکرد تا اینکه در سال 1397 قانون جدید صدور چک به تصویب رسید.

با تصویب قانون جدید چک و بعد از آن، تصویب آیین نامه اجرایی این قانون، راه برای اجرای مقررات این قانون به ویژه الزامی کردن ثبت معاملات مربوط به چک در سامانه صیاد هموار گردید تا اینکه بالاخره طبق اعلام بانک مرکزی، از تاریخ 5 فروردین 1400 ثبت چک در سامانه صیاد الزامی شده و صدور چک در وجه حامل ممنوع گردید.

با راه اندازی سامانه صیاد، تغییرات مهمی در رابطه با صدور، انتقال و استعلام چک و همچنن ویرایش چک در سامانه صیاد ایجاد شده است که برخی از این تغییرات عبارتند از:

الف – در سامانه صیاد، هر چک صیاد دارای یک شماره منحصر به فرد می باشد. براین اساس دریافت کننده چک می تواند با استعلام چک از طریق این شماره، از وضعیت اعتبار آن کسب اطمینان نماید.

ب – اطلاعات هویتی صاحب چک در سامانه صیاد ثبت می گردد، بنابراین دارنده چک می تواند با استعلام حساب صادر کننده چک، از وضعیت عملکرد او و تعداد چک برگشتی او مطلع گردد.

پ – صدور دسته چک از اختیار شعب بانک ها خارج شده و صرفا با نظارت بانک مرکزی و پس از اعتبار سنجی در خواست کننده دسته چک و اطمینان از اعتبار وی انجام می گیرد. به این ترتیب، امکان صدور چک های برگشتی توسط افراد فاقد اعتبار مالی لازم، به میزان چشم گیری کاهش می یابد.

نکته:

برخلاف ثبت چک صیادی، استعلام چک صیادی از طریق صفحه اصلی سامانه صیاد در سایت بانک مرکزی امکانپذیر می باشد. برای ورود به صفحه اصلی سامانه صیاد و استعلام وضعیت چک، عنوان بانک مرکزی را در مرورگر دستگاه خود سرچ کرده و پس از وارد شدن به سایت بانک مرکزی، از منوی نظام های پرداخت و زیرساخت، گزینه ( استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی ) را انتخاب نمایید.

نکته:

برابر اعلام بانک مرکزی، استعلام چک صیاد از طریق پیامک نیز در حال حاضر ممکن بوده و همچنین، استعلام چک صیادی از طریق اپلیکیشن های معتبر پرداخت موبایل و همچنین، درگاه‌ های نوین بانک ‌ها و موسسات اعتباری ( اینترنت بانک و همراه بانک ) نیز امکان پذیر می باشد.

نکته:

چک های صیادی و سامانه صیاد برای کاهش کلاهبرداری هایی که مربوط به چک دادن و دریافت چک بود، روی کار آمدند. در اوایل ورود این چک ها، الزامی برای ثبت و یا استعلام چک های صیادی وجود نداشت؛ اما در حال حاضر افرادی که دارای چک های صیادی بنفش رنگ هستند، می بایست حتما چک صیادی خود را در سامانه و سایت صیاد ثبت کنند تا افراد دریافت کننده چک بتوانند از وضعیت اعتبار چک با استعلام چک صیادی مطلع شوند.