توسط 
ماهیت لایحه و دادخواست و تفاوت آنها در نظام حقوقی ایران
– تعریف لایحه:
این واژه در لغت به معنای درخواست مکتوب شده است. در دعاوی قانونی در واقع درخواستی است که از سوی هر دو طرف دعوا می‌تواند نوشته و به دادگاه ارائه شود. دعاوی قانونی چه کیفری و چه حقوقی روندی برای اثبات ادعای فرد خوانده یا شاکی را طی می‌کند. در پی این روند هر دو طرف ممکن است علاوه بر دادخواست و یا شکایات اولیه‌ای که به دادگاه ارائه کرده‌اند، درخواست دیگری مبنی بر تجدید نظر در رأی، تجدید نظر در دادرسی، ارائه مدرک و سندی جدید و… را داشته باشند. در این صورت چند راه پیش پای طرفین دعوا قرار دارد که شامل اظهارات شفاهی، دادخواست و لایحه‌نویسی است.
در اکثر موارد نیز افراد حرفه‌ای که با روند رسیدگی به پرونده در دادگاه، شورای حل اختلاف و یا سایر مراجع قضایی آشنایی دارند، لایحه‌نویسی را برای عنوان درخواست خود در حین جریان پرونده اقدام می‌کنند. زیرا این طرح به دلیل شالوده قانونی و رسمی که دارد و به دلیل دقت و حساسیتی که در نوشتن آنها اتخاذ می‌شود، برای دادگاه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. طوری که نوشتن یک طرح قانونی کامل، صریح و صحیح می‌تواند روند پرونده را تسریع بخشد و نتیجه را به نفع شما تمام کند. به همین دلیل نیز این روش در جریان دعاوی قانونی اهمیت بسیاری دارد.
برای مطرح کردن درخواست در مراجع قضایی راه‌های متفاوتی وجود دارد. اما در همه آنها خطاهای انسانی نقش بسیار بزرگی بازی می‌کنند و ممکن است درخواست شما را با مشکلات بسیاری نزد قانون‌گذار مواجه کند. به عنوان مثال، در اظهارات شفاهی نزد قاضی، بسیاری از افراد حتی وکلا نیز دچار استرس شده و اشاره به برخی مطالب را فراموش می‌کنند و یا حتی ممکن است در طول عنوان کردن شفاهی درخواست، فرد خواهان (شاکی)، خوانده (محکوم) و یا وکیل رشته کلام خود را به سبب عوامل مختلفی از دست بدهد و درخواست را به درستی عنوان نکند. در مواردی نیز دیده شده در اظهارات شفاهی منظور به خوبی عنوان نمی‌شود و سوء برداشت را به دنبال خواهد داشت.
این در حالی است که شما برای نوشتن یک طرح قانونی منسجم، رسمی و مطلوب برای عنوان کردن درخواست خود فرصت کافی را دارید و دیگر دچار استرس نخواهید شد. می‌توانید دادخواست خود را چندین بار مورد بررسی قرار دهید و موارد از قلم افتاده را به آن اضافه و ویرایش کنید. علاوه بر این، زبان رسمی و واضحی که در نوشتن این طرح قانونی رعایت می‌شود، بیشتر از یک اظهاریه شفاهی یا یک درخواست معمولی در نزد قاضی ارزش و اعتبار دارد و سریع‌تر نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
– تعریف دادخواست:
دادخواست به معنی دادخواهی کردن است و در اصطلاح حقوقی به آغاز اقامه دعوا از سوی خواهان علیه خوانده از طریق سیستم دادگستری گفته می‌شود. در بسیاری از مواد قانونی دادخواست به معنی برگه دادخواست استفاده می‌شود یعنی برگه‌ای که شخص به وسیله آن دادخواهی خود را به دادگاه ارائه می‌کند.
دادخواست (در قدیم: عرضحال) شکایتی است که به مراجع قضائی به صورت نوشتاری یا گفتاری عرضه می‌شود. دادخواست وسیله رسمی احقاق حق است که از طریق مراجعه به دادگاه‌ها صورت می‌گیرد. دادخواست نوشتاری به‌وسیله برگه‌ای به نام برگ دادخواست انجام می‌گیرد. دادخواست شکایت حقوقی است.دادخواست نوعی درخواست است اما هر درخواستی دادخواست نیست. دادخواست باید در قالب و فرم ویژه‌ای به دادگاه عرضه می‌شود اما درخواستها (مثلاً درخواست تأخیر جلسه از دادگاه) شکل خاصی نداشته و هزینه‌ای هم به آن تعلق نمی‌گیرد.دادخواست همچنین با اظهارنامه تفاوت دارد. اظهارنامه وسیله رسمی مطالبه حق است که از سوی اداره ثبت اسناد یا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ می‌شود ولی دادخواست را از راه مراجعه به دادگاه‌ها عرضه می‌کنند.
– تفاوت لایحه و دادخواست :
در قسمت قبل نکات کلی در مورد اینکه معنی لایحه قضایی و مفهوم لایحه دفاعیه جیست را توضیح دادیم ؛ با این حال برای روشن شدن بیشتر این مطلب ، لازم است که تفاوت لایحه و دادخواست را نیز بررسی کنیم . لایحه قضایی با دادخواست تفاوت های زیادی دارند ؛ اما عمده ترین تفاوت لایحه و دادخواست را می توان شامل موارد زیر دانست :
الف – زمانی که شخصی قصد اقامه دعوا در دادگاه حقوقی یا و سایر مراجع قضایی را دارد ، ابتدائا باید دادخواست یا شکواییه تنظیم کند . بر اساس این دادخواست یا شکواییه است که دادگاه ملزم به رسیدگی به خواسته و یا شکایت می شود و طرح دعوا را در دستور کار خود قرار می دهد .
هر چند دادخواست و شکواییه نیز می بایست به صورت مستند و مستدل تنظیم شود ، اما معمولا اطلاعاتی که بر روی برگه دادخواست یا شکواییه قید می شود به صورت خلاصه و مختصر است و دفاعیه و شرح دادن دادخواست توسط طرفین دعوا موکول می شود به اینکه در دادگاه حاضر بشوند و به صورت کامل از خود دفاع کنند . اینجا علاوه بر اینکه می توانند در دادگاه حاضر شوند و از خود دفاع کنند ، می توانند لایحه مکتوبی را نیز تهیه کرده و به قاضی ارائه دهند .
ب – تنظیم دادخواست و ارائه به دادگاه جهت رسیدگی به پرونده ، امری ضروری و الزامی است ؛ اما تنظیم لایحه الزامی نبوده و طرفین دعوا می توانند به همان صحبت های شفاهی که در جلسه رسیدگی به دعوا در دادگاه داشته اند ، اکتفا کنند .
در واقع به دلیل اینکه اصولا قاضی تمامی اظهارات طرفین دعوا و نکاتی را که در جلسه دادگاه ذکر کرده اند را در صورتجلسه قید می کند ، الزامی به ارائه لایحه قضایی مکتوب نیست ، اما به خاطر تکمیل مطالب و توجه دادن قاضی ممکن است اشخاصی بخواهند لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه تنظیم کنند .
– دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه:
تنظیم لایحه قضایی و حتی لایحه دفاعیه ، امری الزامی نیست و طرفین دعوا به لحاظ حقوقی و قانونی ملزم نیستند که حتما لایحه تنظیم کنند و به دادگاه ارائه دهند ؛ بلکه لزوم تنظیم لایحه برای دادگاه به این دلیل است که طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده ، با اطلاعات تکمیلی که به دادگاه ارائه می دهند ، بتوانند سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار داده و به نفع خود حکم بگیرند . به همین لحاظ لحاظ ، دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه را می توان شامل موضوعات زیر دانست :
- هر چند قاضی دادگاه معمولا خلاصه ای از اظهارات و مطالبی که خواهان و خوانده در جلسه رسیدگی ارائه می دهند را ثبت می کند، با این وجود ممکن است که سهو قلم توسط وی رخ داده و اظهارات ارائه شده به صورت کامل نوشته نشود،
- البته ممکن است که بعد از دفاعیه شفاهی که طرفین دعوا در دادگاه به صورت حضوری ارائه می نمایند ، اسناد و دلایل و مدارک جدیدی کشف شود که تا قبل از آن وجود نداشته است و به موجب یک لایحه قضایی ، طرفین دعوا آن را برای دادگاه شرح داده و به این طریق ، سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار دهند،
- همچنین هر یک از طرفین دعوا یا وکلای آنها نیز ممکن است در جلسه رسیدگی دچار استرس شده و مطالبی را که قصد دارند برای قاضی شرح دهند ، فراموش کنند یا آنها را به نحو مناسبی منعکس نکنند ،
- علاوه بر این ، ممکن است که طرفین دعوا یا وکلای آنها نتوانند و یا نخواهند در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر شوند و در چنین حالتی هم می توانند لایحه تنظیم کرده و به صورت مکتوب آن را به دادگاه ارائه دهند . در چنین حالتی ، رای غیابی تلقی نمی شود و حضوری قلمداد شود ؛ البته به این شرط که لایحه تنظیم شده حالت دفاعی داشته باشد .
نظرات