بررسی ماهیت وکالت تام الاختیار در نظام حقوقی ایران

ماهیت وکالت تام الاختیار در نظام حقوقی ایران

مطابق ماده 678 قانون مدنی یکی از شروط ابطال انواع وکالت نامه که در نتیجه آن وکالت نامه تام الاختیار نیز شامل آن می شود مرگ و فوت یکی از طرفین ( وکیل یا موکل ) عقد وکالت می باشد. از این رو به محض فوت موکل این قرار داد باطل گشته و در واقع وکالت تام الاختیار پس از مرگ موکل به پایان خواهد رسید .

طبق قوانین ایران وکالت نوعی عقد است. براساس ماده 656 قانون مدنی وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را به انجام امری نایب خود قرار می دهد.

– انواع وکالت :

در نظام حقوقی کشور ما برای وکالت انواع مختلفی پیش بینی شده است که یکی از انواع وکالت، وکالت تام الاختیار است.

1. وکالت تام الاختیار یعنی موکل: در طی یک وکالت نامه تمامی امور مربوط به خودش را اعم از مالی ، اداری و… را به وکیل بسپارد.
2. در وکالتنامه عادی یا معمولی: موکل بخشی از امور مشخص شده خودش را به وکیل می سپارد و وکیل برای انجام اموری که خارج از حدود اختیارات خودش است باید از موکل اجازه بگیرد و با نظر موکل امور مربوط به آن را انجام دهد. در حالی که در وکالت تام الاختیار وکیل در تمامی امور مربوط به موکل نیاز به تنفیذ موکل ندارد و مستقلا می تواند اقدام کند.

– اقسام وکالت نامه تام الاختیار:

بسته به شرایط و نوع کاری که وکیل و موکل با هم دارند، وکالت نامه تام الاختیار در دو نوع ساده و بلاعزل صادر می‌شود.

وکالت نامه تام الاختیار به دو دسته ساده و بلاعزل تقسیم می شود.

الف – در نوع ساده : موکل هر وقت که بخواهد می تواند وکیل را عزل نماید.

ب – در وکالت بلاعزل : همانطور که از نام آن پیداست، موکل نمی تواند وکیل خود را عزل نماید. معمولا این نوع وکالت نامه ها برای خرید و فروش ماشین، منزل و … به کار می رود. برخی از وکالت نامه های تام الاختیار بلاعزل مدت دار است و تا زمانی که مدت آن تمام نشده باشد، موکل برای عزل وکیل خود با مشکل روبرو است.

نکته: وجود پسوند بلاعزل در انتهای این وکالت نامه امکان باطل کردن آن را از موکل می‌گیرد و اصلی‌ترین دلیل بروز چالش نیز به این نوع وکالت‌نامه‌ها بازمی‌گردد.

– شرایط وکالت تام الاختیار:

به محض امضای قرارداد وکالت تام الاختیار توسط موکل، تمام اختیارات مندرج در برگه وکالت نامه به وکیل اعطا می‌شود..مواردی وجود دارد که در صورت وقوع آنها امکان فسخ قرارداد وکالت تام الاختیار برای طرفین وجود خواهد داشت.

– حدود اختیارات وکیل:

با نگاه به وکالتنامه های تام الاختیار، در قسمت آخر آن مطلبی با عنوان حدود اختیارات وجود دارد که بیان می دارد:

حدود اختیارات وکیل مرقوم در انجام مورد وکالت با حق توکیل غیر ولو کرار اکلا یا جز او با حق عزل وکلای انتخابی از جانب موکل دارای کلیه اختیارات تامه و لازمه قانونی و اقدام و امضا وکیل از موکل می باشد و هرگونه عمل و اقدام و امضا وکیل زمینه مورد وکالت به منزله عمل و اقدام و امضا موکل محسوب و نافذ و معتبر و دارای آثار قانونی است .

ماده 956 قانون مدنی بیان می دارد که« اهلیت برای دارا بودن حق با زنده متولد شدن انسان آغاز می شود و با مرگ وی به پایان می رسد. بر اساس این قانون تمامی حقوق متوفی به جز حقوقی که مربوط به جسم و حرمت جسم او هست، با مرگ وی به اتمام می رسد.»

– طرق ذایل شدن وکالتنامه:

طبق ماده678  قانون مدنی وکالت به سه دلیل از بین می رود:

1. به عزل موکل؛ یعنی موکل با اراده خودش وکیل را عزل کند.
2. به استعفای وکیل؛ همانطور که از عنوان این بند مشخص است وکیل از ادامه وکالت برای موکل خویش استعفا دهد.
3. به موت یا به جنون وکیل یا موکل؛ بر اساس این بند، یکی از مواردی که باعث از بین رفتن وکالت نامه می شود.

جنون یا فوت یکی از طرفین ( وکیل یا موکل ) می باشد. بر طبق این بند، از آنجایی که فوت هر یک از طرفین باعث باطل شدن وکالت بین طرفین می شود، پس وکالت تام الاختیار پس از مرگ هم کاربرد ندارد و باعث باطل شدن وکالت نامه می شود. شاید این روز ها با وکالتنامه هایی روبرو شویم که در آن عبارت وکالت تام الاختیار پس از مرگ در آن تصریح شده است، ولی باید بدانیم که چنین وکالت نامه هایی از اعتبار قانونی برخوردار نیستند و در دادگاه به آنها نمی شود استناد نمود.

– عزل وکیل توسط موکل:

ماده 679 قانون مدنی این اختیار را برای هر فردی قائل شده تا هر وقت اراده کرد قرارداد وکالت خود را با وکیل فسخ کرده و اقدام به عزل وی نماید.

جنون وکیل ،

از بین رفتن و حذف موضوع وکالت،

پایان تاریخ قرارداد وکالت،

فوت وکیل یا موکل.

– بررسی شرایط وکالت تام الاختیار بعد از مرگ:

فوت موکل یا وکیل از جمله شرایط فسخ قرارداد وکالت است. از این رو در تبیین شرایط وکالت تام الاختیار بعد از مرگ باید این نکته را یادآور بشویم که وکیل طبق قرارداد خود دیگر نمی‌تواند اقدامی با اموال موکل خود نماید و حتماً بایستی اجازه لازم را از وراث دریافت کرده باشد.