توسط 
تعریف عقد جعاله
جعاله در لغت به معنای اجرت و دستمزد به‌کار می‌رود و به قراردادی اطلاق می شود که جاعل یا کارفرما بر اساس قرارداد میان او و عامل، ملزم است در برابر انجام کار و عمل معین به عامل اجرت یا مبلغ دهد.
به موجب ماده ۵۶۱ قانون مدنی جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین.
جعاله قراردادی است که به‌موجب آن جاعل یا کارفرما در مقابل انجام عمل معین (طبق قرارداد) ملزم به ادای مبلغ یا اجرت معلوم می‌گردد. اصطلاحاً به متقاضی خدمات، جاعل و به انجام دهنده خدمات، عامل و به اجرت، جعل می‌گویند. این عقد در بخش‌های مختلف صنعت و معدن، کشاورزی، مسکن و ساختمان، بازرگانی و خدمات استفاده می‌شود. نحوه اجرای عقد جعاله در مواردی که بانک عامل است این‌گونه است که بانک ضمن انعقاد قرارداد با متقاضی، انجام کار مشخصی را قبول می‌نماید سپس با توجه به شرایط موضوع قرارداد، بانک حسب مورد، تمام یا قسمتی از عملیات اجرایی کار پذیرفته‌شده را طبق قرارداد دوم به غیر وا‌می‌گذارد به‌این‌ترتیب ایفای تعهد می‌کند. جعاله از عقود مبادله‌ای است و حداکثر مدت انجام و تسویه مطالبات آن بر اساس اقتضای فعالیت و موضوع قرارداد مشخص خواهد شد نرخ سود عقود مبادله‌ای مطابق با آخرین نرخ سود و ضوابط اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
جاعل: شخصی است که تقاضای انجام عمل و خدمتی را دارد.
عامل: شخصی است که عمل مورد تقاضای جاعل را انجام می دهد.
جعل: به مبلغ معین شده و اجرت جعل گویند.
ماهیت عقد جعاله
جعاله قبل از انجام عمل قراردادی جایز است بدین معنا که هر یک از طرفین حق بر هم زدن آن را دارد و آن را بهم بزنند اما اگر عمل انجام شد دیگر حق فسخ وجود ندارد و عقد لازم می شود. در صورتی که کار و عمل به صورت کامل انجام نشده باشد و جاعل بخواهد از انجام بقیه کار منصرف شود باید اجرت المثل آن قسمت از عمل انجام شده را به عامل پرداخت کند.
انواع جعاله
جعاله به دو دسته عام و خاص تقسیم می شود:
جعاله عام
زمانی که شخصی با انتشار آگهی درخواست انجام کاری را به اطلاع عموم می رساند کسی که کار را انجام دهد و به اتمام برساند مستحق دریافت اجرت است.
جعاله خاص
در این جعاله شخص معینی برای انجام کار مورد خطاب جاعل قرار می گیرد و هدف جاعل همان شخص هست نه شخص دیگری.
شرایط عمل مورد جعاله
1- جعاله بر عمل نامشروع باطل است. یعنی کسی نمی تواند بگوید اگر کسی این مقدار موارد مخدر را جا به جا کند ، به او اجرت می دهم .
2- هدف از جعاله باید یک عقلانی باشد. بنابراین درخواست انجام یک کار بیهوده و عبث جعاله محسوب نمی شود .
3- جعاله نباید کاری باشد که انجام آن بر خود جاعل واجب است . مثلا جاعل نمی تواند بگوید اگر کسی به جای من روزه بگیرد به او مبلغی پول می دهم .
*در سه حالت بالا جعاله باطل است.
نکات،شروط و قیود عقد جعاله
جعاله یکی از عقود معین در حقوق ایران است و شروط و ویژگی‌های آن در قانون مدنی تعیین شده است. در این قرارداد شخصی خود را متعهد می‌کند که در مقابل عملی، به شخص دیگری مزد و اجرت معینی پرداخت کند. در اصطلاح حقوقی به فرد متعهد، جاعل، به طرف دیگر قرارداد عامل و به مزد و اجرت هم جُعل گفته می‌شود.
فرض کنیم که «الف» حیوان خانگی خود را گم کرده است. اکنون او می‌خواهد برای اینکه حیوان خودش را زودتر پیدا کند، برای یابنده‌ی حیوانش پاداشی درنظر بگیرد. به‌این‌ترتیب، نوشته‌ای به درودیوار محل می‌زند و اعلام می‌کند به هر کس که این حیوان را پیدا کند و به دست او برساند، مبلغ ۱۰۰ هزار تومان پاداش تعلق می‌گیرد. «ب» این حیوان را در کوچه می‌بیند و آن را به الف تحویل می‌دهد و ۱۰۰ هزار تومان پاداش خود را نیز از او دریافت می‌کند. درواقع، چنین فردی درحال انعقاد عقد «جُعاله» بوده است.
جعاله یکی از عقود معین در حقوق ایران است و شروط و ویژگی‌های آن در قانون مدنی تعیین شده است. در این قرارداد شخصی خود را متعهد می‌کند که در مقابل عملی، به شخص دیگری مزد و اجرت معینی پرداخت کند. در اصطلاح حقوقی به فرد متعهد، جاعل، به طرف دیگر قرارداد عامل و به مزد و اجرت هم جُعل گفته می‌شود. بگذارید به مثال بالا برگردیم. در این مثال «الف» قول داده و متعهد شده به هر کس که حیوانش را پیدا کند، جایزه ۱۰۰ هزار تومانی بدهد (جاعل). «ب» نیز که پیشنهاد الف را دیده، حیوان را پیدا کرده و به او تحویل داده است؛ درواقع کار و عملی انجام داده (عامل) و ۱۰۰ هزار تومان هم به‌عنوان اجرت دریافت کرده است.
جعاله، مانند هر عمل حقوقی دیگری، دارای شروط و قیودی است. ازجمله قیود مهمی که به‌خصوص در جعاله‌ی عام باید موردتوجه قرار گیرد، این است که نخستین کسی که کار موردنظر را انجام می‌دهد و نتیجه را در اختیار جاعل می‌گذارد، مستحق پاداش است.
نکته‌ی مهم بعدی درخصوص جعاله این است که لزومی ندارد عمل موردنظر و حتی اجرت موردنظر از همه جهت روشن و معین باشد. بگذارید یک بار دیگر به مثال اول برگردیم. پیدا کردن حیوان الف عمل موردنظر جاعل بوده است، اما دقیقا روشن نیست که چه کارهایی می‌توان و باید برای پیدا کردن حیوان انجام داد.
نکته‌ی دیگر اینکه کاری که به‌موجب جعاله درخواست می‌شود، باید مشروع و عقلایی باشد؛ بنابراین اگر شخصی در برابر انجام کاری که جرم محسوب شود، متعهد به دادن اجرت شود، جعاله باطل است.
باید توجه داشت که جعاله عقدی است جایز و هر کدام از طرفین می‌توانند هر گاه که اراده کنند و بدون اینکه نیاز به دلیلی داشته باشند، آن را فسخ کنند. البته به این معنی نیست تعهدی که جاعل داده هیچ اثری ندارد. اگر عمل و کار موردنظر انجام شده باشد، دیگر طرفین نمی‌توانند این عقد را فسخ کنند و به آن متعهد خواهند بود. همچنین مطابق ماده‌ی ۵۶۵ قانون مدنی تا زمانی که عمل به اتمام نرسیده، هر یک از طرفین می‌توانند عقد را به‌هم بزنند، ولی اگر جاعل در اثنا و حین انجام عمل رجوع نماید، باید اجرت‌المثل (دستمزد کار انجام‌شده) عمل عامل را بدهد. درواقع، در اینجا، چون فسخ عقد از طرف جاعل به عامل، زیان نا‌به‌جایی می‌زند، قانون‌گذار جاعل را مجبور کرده است که اجرت المثل کار او را بپردازد.
جعاله در نظام بانکداری ایران
به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای گسترش امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی در ایران، مادّه ۱۶ قانون عملیات بانکی بدون ربا به بانک‌ها اجازه داد تا از جعاله در نظام بانکداری استفاده شود.
شورای پول و اعتبار ایران نیز در ۱۳۶۳ ش، دستورالعمل اجرایی جعاله را به تصویب رساند و پس از آن جعاله در نظام بانکی ایران مورد استفاده قرار گرفت.
هم‌اکنون خرید و فروش سهام، گشایش اعتبارات اسنادی، تعمیر و احداث راه و ساختمان و صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی می‌تواند در قالب جعاله در بانک‌ها انجام شود.
در نخستین مادّه این دستورالعمل، از جعاله به عنوان قرارداد نام برده شده‌است که نشان می‌دهد این جعاله در نظام بانکداری تنها به شکل جعاله خاص منعقد می‌شود.
در این جعاله، بانکِ طرفِ قرارداد، عامل است و انجام دادن کار مذکور در قرارداد را تعهد می‌کند و جاعل، جُعل قرارداد را طی اقساطی به بانک می‌پردازد.
برطبق مادّه چهارم، بانک این اختیار را دارد که انجام دادن قسمتی از کار را با عنوان «جعاله ثانوی»، یا هر عنوان دیگر، به کسی دیگر واگذار کند، از جمله به طرف عقد در قرارداد نخست.
بانک موظف است بر حسن اجرای این قرارداد نظارت نماید.
به موجب این مادّه، بانک نمی‌تواند انجام دادن تمامِ کارِ مورد جعاله را به دیگری واگذار کند، زیرا این کار ذاتاً با ماهیت جعاله اول منافات دارد.
همچنین بستن معامله صوری جعاله با بانک، مثلاً برای تعمیر ساختمان و سرمایه‌گذاری پول دریافتی در جایی دیگر (مثلاً در یک عمل تجاری)، ممنوع و موجب بطلان جعاله می‌گردد.
در این فرض، بانک حق دارد علاوه بر استرداد جُعل، اجرت‌المثل کارهایی را که انجام داده است، بگیرد.
اکراه بانک به واگذاری طرحی در قالب جعاله، هیچ مسئولیتی برای بانک در برابر عامل ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه پس از رفع اکراه، جعاله را تنفیذ کند.
بر طبق مادّه ۷۰ قانون عملیات بانکی بدون ربا، بانک‌ها اجازه دارند قسمتی از مبلغ قرارداد جعاله را، به عنوان پیش‌دریافت یا پیش‌پرداخت، با رعایت ضوابط مقرر از سوی شورای پول و اعتبار، دریافت کنند یا بپردازند.
بانک‌ها معمولاً در قراردادهای نمونه از قبل تنظیم شده، اختیار برهم زدن جعاله را از طرف خود سلب می‌کنند.
همچنین، حدود وظایف و مسئولیت‌های جاعل (چه بانک چه متقاضی تسهیلات) در سند جعاله قید می‌شود تا اختلاف نظری به وجود نیاید.
تفاوت جعاله با اجاره اشخاص
این دو اگر چه ممکن است شباهت هایی با هم داشته باشند اما از هم متمایز می باشند. در اجاره اشخاص، اجیر همیشه مشخص است بر خلاف جعاله که ممکن است فرد انجام دهنده کار یا عامل مشخص نباشد.
عقد اجاره اشخاص،عقد لازم است ولی جعاله عقدی جایز است که حسب مورد با قبض و تحویل مال یا تمام کردن کار لازم می شود و به اصطلاح قبض، شرط لزوم است.
در اجاره اشخاص به محض این که عقد منعقد شود تعهدی دو طرفه به وجود می آید یعنی اینکه طرفین می توانند حق حبس خود را اعمال کنند.
اما در جعاله به این شکل نیست و حق حبسی وجود ندارد و تعهد از ابتدا برای شخص عامل به وجود می آید اما با انجام عمل تعهد جاعل هم برای پرداخت جعل به وجود می آید.
در اجاره اشخاص چون مبتنی بر مغابنه است لذا علم تفصیلی به آن لازم است اما در جعاله به علم تفصیلی نیازی نیست و مورد آن می تواند مردد باشد.
به موجب ماده ۵۶۱ قانون مدنی جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین