ماهیت گزارش اصلاحی در نظام حقوقی ایران

– گزارش اصلاحی :

گاهی طرفین یک اختلاف تصمیم می گیرند اختلاف خود را به طریق صلح و سازش حل و فصل کنند، این تصمیم در هر مرحله ای از دادرسی ممکن است اتخاد شود. بعد از اینکه اختلاف به این طریق حل شد به جای صدور رای، گزارش اصلاحی صادر می شود. بنابراین گزارش اصلاحی رای نیست بلکه قرارداد و توافقی است بین طرفین اختلاف که توسط قاضی نوشته می شود.

– ماهیت گزارش اصلاحی:

گزارش اصلاحی مانند سایر سایر احکام دادگاه ها است. بدین توضیح که قابلیت اعتراض و قطعیت را دارد. همچنین برای اجرای گزارش اصلاحی اجرائیه صادر خواهد شد.

تراضی بدون توافق و رضایت طرفین ، صورت نمی‌گیرد که قیود و شروط ذیل باید فراهم گردد:

اول ـ وحدت عنوان عقد

دوم ـ وحدت موضوع عقد

سوم ـ وحدت وصف موضوع تراضی

در این باره ماده 184 قانون آیین دادرسی مقرر داشته است که  دادگاه پس از حصول سازش بین طرفین به شرح فوق رسیدگی را ختم و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می نماید. مفاد سازش نامه که طبق مواد فوق تنظیم می شود نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی انها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاه ها به موقع اجرا گذاشته می شود، چه اینکه مورد سازش مخصوص به دعوای مطروحه بوده یا شامل دعاوی یا امور دیگری باشد.

طبق ماده 184 قانون آیین دادرسی گزارش اصلاحی صادره یک ماهیت قراردادی دارد که دارای آثار و احکام صلح مدنی است و به دلیل همین ماهیت قراردادی است که مفاد آن نسبت به طرفین دعوا و وراث و ارث و میراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است .

– موارد صدور گزارش اصلاحی:

گزارش اصلاحی در هر یک از مراحل رسیدگی قبل از خاتمه دادرسی امکان پذیر است. درخواست سازش را هم می توان قبل از اقامه دعوا مطرح کرد و هم بعد از اقامه دعوا و در حین رسیدگی در خواست سازش قبل از اقامه دعوا: مستنبط بر ماده 186 قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر داشته هرکس می تواند در مورد هر ادعایی از دادگاه نخستین به طور کتبی درخواست نماید که طرف او را برای سازش دعوت کند در این مرحله دادگاه طرف مقابل برای سازش دعوت می نماید.

درخواست سازش بعد از اقامه دعوا و در حین رسیدگی: مستند این اقدام ماده 178 قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر داشته در هر مرحله از دادرسی مدنی طرفین می توانند دعوای خود را به طریق سازش خاتمه دهند بنابراین گزارش اصلاحی در مرحله تجدیدنظر هم قابل صدور است همانطور که در مرحله بدوی و واخواهی ممکن است صادر شود.

گزارش اصلاحی اعتبار امر مختومه دارد؟

با توجه به اینکه گزارش اصلاحی رای نیست اعتبار امر مختومه ندارد.

– گزارش اصلاحی شورای حل اختلاف:

طبق قانون شورای حل اختلاف به جز در پرونده هایی که به هیچ وجه قابلیت طرح در شورا ندارند، در صورت توافق طرفین شورا برای سازش بین طرفین صلاحیت عام دارد و در این صلاحیت حتی اینکه مبلغ پرونده چه مقدار است در نظر گرفته نمی شود. طبق ماده 8 قانون شوراهای حل اختلاف شورا در مورد کلیه امور مدنی و حقوقی، جرائم قابل گذشت و جنبه خصوصی جرائم قابل گذشت با تراضی طرفین می تواند سازش کند و در نهایت گزارش اصلاحی صادر نماید.

– اجرای گزارش اصلاحی:

با اینکه گزارش اصلاحی جز آراء محسوب نمی شود اما مانند احکام برای اجرای آنها اجراییه صادر می شود و همان مراحلی که برای اجرای احکام دادگاه طی می شود، سپری خواهد شد. با این وجود در صورتی که طرف مقابل از اجرای گزارش اصلاحی امتناع کندبا توجه به ماهیت قراردادی گزارش اصلاحی می توان به استناد خیار تخلف از شرط، گزارش اصلاحی را فسخ کرد.

البته باید توجه داشت که در اجرای گزارش اصلاحی نیز می توان به قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تکیه کرد و حتی در مواردی که شرایط قانونی وجود دارد دستور جلب صادر کرد.

– انواع گزارش اصلاحی:

گزارش اصلاحی به دو صورت زیر تنظیم می گردد:

الف ) پیش از اقامه دعوا ، خواهان از دادگاه درخواست می کند تا طرف او را به منظور سازش دعوت نماید ؛ چنانچه خوانده نیز از این پیشنهاد استقبال کند ، دادگاه مفاد قرارداد صلح را در صورت مجلس می نویسد و به امضاء طرفین می رساند.

ب) پس از اقامه دعوا ، طرفین در هر مرحله از دادرسی می توانند دعوای خود را به سازش خاتمه دهند.‌

اعتراض به گزارش اصلاحی:

از آنجا که گزارش اصلاحی رای نیست امکان اعتراضاتی از جمله تجدیدنظر از گزارش اصلاحی ممکن نیست. به عبارتی طرقی که برای اعتراض و شکایت نسبت به آرا در قانون در نظر گرفته شده است مانند تجدیدنظر، فرجام خواهی، اعاده دادرسی  و اعتراض ثالث نسبت به گزارش اصلاحی قابل اعمال نیست.

– بطلان گزارش اصلاحی:

دعوای بطلان گزارش اصلاحی ممکن است از جانب هر کدام از طرفین دعوا و یا شخص ثالثی مطرح شود. در صورت دعوای ثالث نسبت به گزارش اصلاحی این دعوا اعتراض ثالث به عنوان یکی از راه های شکایت از آرای دادگاه ها تلقی نخواهد شد بلکه در قالب دعوای بطلان گزارش اصلاحی از طرف ثالث است.