کارشناس رسمی دادگستری در نظام حقوقی ایران

– تعریف کارشناسان رسمی :

اشخاصی که با تکیه بر توانائیهای فنی و علمی در رشته های مختلف، مردم، نهادها و دستگاه قضایی را در جهت دستیابی به نتایج درست در حل اختلافات موجود و احقاق حقوق مراجعه کنندگان یاري می نمایند، کارشناس نام دارند و کارشناسان رسمی دادگستری، افرادی هستند که پس از قبولی در آزمون کارشناسان دادگستری، قادر می باشند، به عنوان کارشناس رسمی دادگستری، فعالیت کنند. زمانی که قاضی، در یک پرونده، با موضوعی مواجه می شود که تخصص کافی، برای اظهار نظر در آن را ندارد، نظر تخصصی کارشناس رسمی را می خواهد. حضور در محلی که برای اظهار نظر توسط دادگاه تعیین شده، ارایه اظهار نظر، طی یک گزارش و مواردی از این دست، از وظایف کارشناسان رسمی دادگستری، می باشد.

– انواع کارشناسان دادگستری :

کارشناسان دو دسته اند:

دسته اول؛ که با احراز شرایط خاص قانونی و دریافت پروانه کارشناسی، تحت عنوان کارشناس رسمی شناخته می شوند.

دسته دوم؛ کارشناسانی که فاقد پروانه کارشناسی اند و به عنوان خبره یا کارشناس غیررسمی شناخته می شوند.تحت شرایطی از جمله این که کارشناس رسمی رشته مورد نظر در دسترس نباشد، دادگاه ها یا مقامات دارای صلاحیت، می توانند طبق مقررات از کارشناسان غیر رسمی استفاده کنند.

نکته: کارشناس غیر رسمی هم کارشناسی است که مهارت و تخصص لارم برای کارشناسی را دارد اما پروانه کارشناسی ندارد! به موجب ماده ۲۹ قانون کارشناسان رسمی مصوب ۲۳ بهمن ۱۳۱۷ هر گاه که کارشناس رسمی حضور نداشته باشد دادگاه ها یا مقامات دارای صلاحیت می توانند از بین کسانی که شغل و حرفه و دانش لازم در آن رشته را داشته باشند، کارشناسان غیر رسمی را برای انجام و تخمین کارشناسی انتخاب کنند.

– شرح وظایف کارشناسان رسمی دادگستری:

– کارشناس رسمی در مورد هر پرونده به بررسی ابعاد گوناگون آن و انجام انواع تحقیقات لازم می پردازد و با کسب اطلاعات لازم، تمامی ابهامات موجود در پرونده را برای قاضی رفع نموده و در صدور رای به او کمک می کند.

– کارشناس رسمی باید در حوزه کاری اش، فردی متخصص و حرفه ای باشد زیرا نظر کارشناس رسمی  در رای صادرشده توسط قاضی در هر پرونده بسیار موثر است. البته داشتن تجربه کاری نیز بسیار مهم است به همین دلیل یکی از شرایط جذب کارشناسان رسمی این است که باید حداقل 5 سال سابقه کاری تخصصی داشته باشند.

– رسیدگی به دعاوی حقوقی مردم در دادگاه ها نیاز به داشتن علم و تخصص برای بررسی موضوع دعوی دارد. مثلا اگر دعوی در مورد حقوق کپی رایت یک نرم افزار کامپیوتری باشد قاضی باید الزاما از یک متخصص که صلاحیت او در کانون کارشناسان سنجیده شده باشد در این زمینه برای بررسی فنی در این موضوع کمک بگیرد، این متخصص همان کارشناس رسمی می باشد .

نکته : کارشناس رسمی یک تخصص و حرفه است که در موارد لازم در پرونده های مختلف از آن استفاده می شود. بنابراین بسیاری از متخصصان و شاغلین کشورمی توانند در کنار شغلی که دارند، با دریافت پروانه کارشناس رسمی دادگستری، در صورت ارجاع پرونده قضایی به آنها، کار کارشناس رسمی را نیز انجام دهند.

– حوزه فعالیت کارشناسان دادگستری:

فعالیت اصلی و عمده کارشناس رسمی در قوه قضائیه است ولی طبق قانون، بخش های  دیگر مانند قوه مجریه و دستگاه و سازمان های مختلف و حتی بخش خصوصی و مردم عادی هم در صورت نیاز می توانند از نظرات این کارشناسان استفاده کنند و نظرات این کارشناسان رسمی مورد تایید سازمان بازرسی و دیوان محاسبات است.

– رشته های مورد نیاز کارشناس رسمی دادگستری:

گروه های تخصصی کارشناس رسمی در11 دسته طبقه بندی شده اند که هر کدام رشته های تحصیلی خاصی را در بر می گیرند. این گروه ها عبارتند از :

• منابع آب و معادن،
• ارزشیابی اموال منقول،
• امور پزشکی و غذایی،
• امور مالی،
• امور وسائط نقلیه،
• راه و ساختمان و نقشه برداری،
• صنعت و فن،
• فنون هنری،
• کشاورزی و منابع طبیعی،
• خدمات اداری و عمومی،
• ایمنی و حوادث.

– ارکان تشکیلاتی کارشناسان دادگستری:

کارشناس رسمی دادگستری ۳ قسمت تشکیلاتی دارد؛

الف -کانون کارشناسان رسمی دادگستری:

این کانون در استان هایی تشکیل می شود که حداقل ۳۰ نفر کارشناس رسمی مقیم داشته باشد. و تا زمانی هم که در استانی کانون کارشناسان رسمی دادگستری تشکیل نشده باشد، کارشناسان رسمی آن استان عضو نزدیکترین کانون به استان خودشان خواهند بود

ب – شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری:

این شورا از ۱۸ نفر عضو به انتخاب کارشناسان رسمی کل کشور برای دوره ای به مدت ۴ سال تشکیل شده است، که انتخاب دوباره ی آنها برای یک دوره ی دیگر ممکن می باشد.

پ -کمیسیون صلاحیت و اولویت های اخلاقی:

این کمیسیون از ۵ عضو اصلی و ۲ عضو علی البدل تشکیل می شود که ۲ عضو اصلی و یکی از اعضای علی البدل از بین حقوق دانان توسط رئیس قوه قضاییه انتخاب و بقیه ی اعضا هم از بین کارشناسان رسمی دادگستری به پیشنهاد شورای عالی کارشناسان و تایید رئیس قوه قضاییه منصوب می شوند. مدت عضویت هر گروه در این کمیسیون ۴ سال می باشد.