مناقصه و مزایده و آثار ناشی از آن

– تعریف مناقصه :

مناقصه به معنی واگذاری پروژه، خرید کالا و یا خدمات مورد نیاز به شرکت یا شخص مناقصه گری است که کمترین میزان قیمت را پیشنهاد کرده باشد.مناقصه در واقع رقابتی بین شرکت های تامین کننده خدمات برای پیشنهاد و اعلام مناسب ترین قیمت ها به سازمان های درخواست دهنده است. مناقصه روشی است که در آن سازمان‌های عمومی، خرید کالا یا خدمت مورد نیاز خود را به رقابت و مسابقه می‌گذارند و با اشخاص حقوقی یا حقیقی که کمترین قیمت یا مناسب‌ترین شرایط را پیشنهاد می‌کنند، معامله می‌نمایند. به طور کلی شیوه‌های انعقاد پیمان‌های اداری را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد:

گروه اول- پیمان‌های مبتنی بر رقابت؛

گروه دوم – پیمان‌های مبتنی بر توافق؛

– اصول مناقصه :

1) اصل آزادی رقابت؛

2) اصل شایستگی داوطلبان شرکت در مسابقه؛

3) اصل معلوم بودن نصاب معامله؛

4) اصل حضور یک شخص اداری.

– اقسام مناقصه:

1) مناقصه عمومی: روشی است که در آن دولت یا سازمان‌های عمومی، انجام عمل یا خرید کالای مورد نیاز خود را از طریق اعلان بین عموم داوطلبان، به مسابقه می‌گذارد.

2‌) مناقصه محدود: روشی که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام مناقصه‌گذار، محدود بودن و ادلۀ آن تأئید می‌گردد. مناقصه در بین عده معدودی از اشخاص حقیقی یا حقوقی که مورد شناسایی سازمان‌ها عمومی است، برگزار می‌شود؛

3) مناقصه اختیاری: که از طریق اعلان عمومی است ولی اختیار انجام مناقصه با بهترین پیشنهاد دهنده، یا سازمان دولتی است؛

– انواع مناقصه:

مناقصه اقسام مختلفی دارد که می توان از لحاظ قیمت آن ها را به ۳ دسته تقسیم کرد:

مناقصه محدود یا کوچک: در این نوع مناقصه مکاتبه روزنامه ای انجام نخواهد شد و مکاتبات مربوطه حداقل با ۶ شرکت یا پیمانکار صورت می پذیرد.

مناقصه متوسط: حداقل متقاضیان شرکت کننده در این مناقصه سه نفر می باشد.تعیین سقف مناقصه از طریق استعلام بها توسط مامور خرید انجام خواهد شد.

مناقصه عمومی: در این روش دولت یا سازمان های عمومی درخواست خدمات یا خرید کالای خود را به صورت عمومی و اطریق اعلام بین تمام شرکت ها و یا اشخاص داوطلب به مسابقه می گذارند.

شرایط درخواست این مناقصه با مناقصه متوسط فرقی ندارد و تنها تفاوتشان در ردیف اعتبار آنها می باشد.

– تعریف مزایده:

یکی دیگر از روش‌های پیش‌بینی شده در قانون محاسبات عمومی، روش مزایده است که برای انعقاد پیمان‌های عمومی می‌باشد.مزایده در واقع روشی رقابتی برای فروشندگان کالا یا خدمات است که بتوانند خدمات و محصولات خود را به بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانند.

مزایده در واقع روشی رقابتی برای فروشندگان کالا یا خدمات است که بتوانند خدمات و محصولات خود را به بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانند.

بدین ترتیب چنانچه سازمان یا شرکتی قصد ارائه خدمات و یا کالایی داشته باشد می تواند از طریق آگهی های منتشرشده ی مزایده درخواست داده و با شرکت یا سازمانی که بالاترین میزان قیمت را پیشنهاد داده قرارداد ببندد.

بدین ترتیب چنانچه سازمان یا شرکتی قصد ارائه خدمات و یا کالایی داشته باشد می تواند از طریق آگهی های منتشرشده ی مزایده درخواست داده و با شرکت یا سازمانی که بالاترین میزان قیمت را پیشنهاد داده قرارداد ببندد.

مزایده ترتیبی است که در آن اداره، فروش کالاها و خدمات یا هر دو را از طریق درج آگهی در روزنامه کثیرالأنتشار و یا روزنامه رسمی کشور به رقابت عمومی می‌گذارد و قرارداد را با شخصی که بیشترین بهاء را پیشنهاد می‌کند، منعقد می‌سازد. مزایده خود بر دو نوع می‌باشد:

الف) مزایده حضوری: به مزایده حضوری اصطلاحاً حراج هم گفته می‌شود و انجام آن ساده و با تشریفات کمتر همراه است. البته استفاده از این روش نمی‌تواند، همیشگی باشد؛ بلکه منحصر در موارد فوری و غیر مهم می‌باشد.

ب)  مزایده کتبی: در این نوع روش، مزایده به صورت کتبی و با تشریفاتی خاص انجام می‌پذیرد و در معاملات مهم، همراه با درج آگهی و انتشار آن و تشکیل کمیسیون، مزایده و نتایج مزایده اعلام میشود.

– پیمان‌های مبتنی بر توافق:

1- روش توافق مستقیم: این روش شبیه قراردادهای خصوصی است و طرفین قرارداد، آزادی عمل بیشتری دارند، البته این مورد محدود و منحصر در معاملات ساده و کم اهمیت می‌باشد؛

2- روش جلب نظر کارشناس: به‌موجب قانون محاسبات، خرید یا استجاره اموال غیرمنقول یا تشخیص بالاترین مقام اجرایی و کسب‌ نظر کارشناس رسمی یا معتمد انجام می‌گیرد.

– ادارۀ امور مناقصه:

مرجع اداری صالح برای ادارۀ امور مناقصه در هر وزارتخانه یا مؤسسه عمومی یا شرکت دولتی و شهرداری‌ها، یک واحد اداری است که به‌نام ادارۀ مناقصات شناخته می‌شود و دارای وظایفی هم‌چون تشکیل کمسیون مناقصه می‌باشد.

وظیفۀ این کمسیون، بررسی پیشنهادات رسیده از داوطلبان شرکت در مناقصه، تعیین برنده و اعلام برنده مناقصه می‌باشد.

– اجباری یا اختیاری بودن روش‌ها:

در نظام حقوقی ایران، هر دو روش توافقی و مسابقه‌ای پذیرفته شده است؛ ولی اصل بر اجباری بودن کاربرد روش مسابقه‌ای است. یعنی قانون‌گذار تمایل دارد معاملات دولتی از طریق مزایده یا مناقصه انجام پذیرد.

برای انجام مزایده و مناقصه، قانون‌گذار، نصاب و حدی معین نموده است،طبق قانون مناقصات ، معاملات کوچک، معاملاتی است که مبلغ آن کمتر از2000000 ریال باشد و معاملات متوسط، معاملاتی که مبلغ آن بیش از سقف مبلغ معاملات کوچک باشد و از ده برابر سقف آن تجاوز نکند؛ و معاملات بزرگ، معاملاتی است که مبلغ آن بیش از ده برابر سقف ارزش معاملات کوچک باشد.

– محاسن مزایده و مناقصه:

حسن‌ روش‌های مناقصه و مزایده، آن است که از طریق این رقابت می‌توان به بهترین گزینه‌ها دست یافت؛ هم‌چنین رعایت اصل برابری افراد در این‌گونه قراردادها رعایت می شود.

البته معایبی هم‌چون سوق دادن شرکت کنندگان به‌سوی کمیت و عدم توجه به کیفیت که معمولاً در مناقصات مشاهده می‌شود، در این روش‌ها وجود دارد.

– تفاوت مناقصه و مزایده:

در نتیجه به زبان ساده تفاوت مناقصه و مزایده به جا به جایی جای خریدار و فروشنده در هر معامله مرتبط است بدین صورت که، در مناقصه خریدار با کمترین قیمت پیشنهادی وارد معامله می شود درحالی که در مزایده فروشنده با بالاترین قیمت پیشنهادی قرارداد خواهد بست.