معرفی نهاد کمیسیون حقوق تجارت بین‌‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال)

کمیسیون حقوق تجارت بین‌‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد است که در دسامبر ۱۹۶۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحدد جهت بهبود و توسعه ساختارهای حقوقی تجارت بین الملل تأسیس شد و اعضای آن از کشورهای عضو سازمان ملل متحد انتخاب می شوند. و نحوه ی انتخاب آنها به نحوی طراحی شده است که کشورهای عضو آنسیترال از کلیه مناطق جغرافیایی ، قطب های اقتصادی و نظام های حقوقی متفاوت انتخاب می شوند.

مهمترین ماموریت آنسیترال یکسان سازی و نوسازی حقوق تجارت بین الملل از طریق ابزارهای قانونگذاری و غیر قانونگذاری در موضوعات گوناگون حقوق تجارت بین الملل می‌باشد. این موضوعات شامل حل و فصل اختلافات تجاری، قراردادهای تجاری بین المللی، حمل و نقل، ورشکستگی، تجارت الکترونیکی، پرداختهای بین المللی، تضمین معاملات بین المللی و تأمین کالاها و خدمات می‌باشد.

– وظایف کمیسیون حقوق تجارت بین‌‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) :

مطابق با قطعنامه ی شماره ی 2205 مجمع عمومی سازمان ملل :

الف ) تشویق کشورها به پیوستن هر چه بیتشر به کنوانسیونهای موجود و پذیرش قواعد نمونه و مقررات متحد الشکل.

ب ) تهیه کنوانسیون های بین المللی جدید، قوانین نمونه، مقررات متحد الشکل و تشویق به پذیرش آنها و تدوین اصطلاحات تجاری و مقررات، عرف ها و رویه های تجاری و تشویق به پذیرش آنها.

پ ) ارتقا شیوه ها و متد ها جهت نیل به اعمال و تفسیر واحد از کنوانسیون های بین المللی و مقررات متحدالشکل

ت ) جمع آوری و در اختیار گذاشتن اطلاعات مربوط به توسعه مقررات حقوقی در سطح قانون گذاری ملی کشورها و از جمله رویه های قضایی ملی

ث )  ایجاد و حفظ ارتباط تنگاتنگ با ” کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد”

– حوزه فعالیت های کمیسیون حقوق تجارت بین‌‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) :

حوزه فعالیت آنسیترال در سه سطح سازماندهی شده و انجام می گیرد:

1. کمیسیون: اولین و عالی ترین سطح آنسیترال می باشد که هر سال به طور متناوب در وین و نیویورک با حضور نمایندگان کشورهای عضو برگزار می شود( سازمانهای بین المللی و کشورهای عضو سازمان ملل که عضو آنسیترال نیستند نیز می توانند به عنوان عضو ناظر درجلسات حضور داشته باشند)

در نشستهای کمیسیون متن هایی که در سه سطح گروه های کاری آماده شده مورد بحث قرار گرفته و نهایی می شود.

2. گروه های کاری: فعالیت های اصلی آنسیترال در این سطح انجام می شود که هر سال دو جلسه برقرار می کنند. اعضای گروه های کاری را نمایندگان کشورهای عضو تشکیل می دهند. هماهنگی لازم بین اعضای گروه های کاری و تهیه مدارک لازم توسط دبیرخانه آنسیترال انجام می شود.
3. دبیرخانه: دبیر خانه وظایفی همچون تهیه پیش نویس ها ، گزارشات و تحقیقات حقوقی، تنظیم متن های مربوطه را بر عهده دارد و مرکز آن در نیویورک می باشد.

– ابزارهای کمیسیون حقوق تجارت بین‌‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) برای یکسان سازی حقوق تجارت بین الملل:

الف قانون گذاری( تقنینی): در این روش آنسیترال تلاش می کنند که قوانین و مقررات کشورها در مورد موضوعات حقوق تجارت بین الملل را از طریق کنوانسیون، قانون نمونه، راهنماهای قانون گذاری و شروط نمونه ، نوسازی و یکسان سازی نماید.

با پذیرش هر کدام ازاین کنوانسیون ها توسط کشورها، قوانین و مقررات این کشورها تا حدی که در کنوانسیون مربوط منعکس است متحدالشکل و یکسان می گردد. از مهم ترین این کنوانسیونها، کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص قراردادهای مربوط به فروش بین المللی کالا در وین مصوب 1980 می باشد. این کنوانسیون مباحث مربوط به انعقاد بیع بین المللی کالا، حقوق و تعهدات بایع و مشتری و ضمانت اجراهای عدم انجام تعهدات به نحو مطلوبی تدوین کرده است.

نکته: هدف از قوانین نمونه که آنسیترال وضع می نماید کمک به کشورها از طریق الگو قراردادن این قوانین می باشد تا با اقتباس از آن بتوانند قوانین مورد نیاز را به تصویب برسانند و یا اصلاح نمایند. از این طریق قانون کشورها به یکدیگر نزدیک شده و یکسان سازی قوانین و مقررات در سطح جهانی محقق می شود. از مهم ترین قوانین نمونه، قانون نمونه داوری آنسیترال است. ( در سال 1376 این قانون با اصلاحاتی تحت عنوان قانون داوری تجاری بین المللی ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید )

از آنجایی که پذیرش کنوانسیون ها وقوانین نمونه توسط کشورها با محدودیت های زیادی روبه رو است در برخی موارد آنسیترال به جای تهیه کنوانسیون و قوانین نمونه ، مبادرت به تهیه راهنماهای قانون گذاری نموده است.

در این روش به جای تهیه قانون نمونه و یا کنوانسیون، آنسیترال جهت راهنمایی قانون گذاران برای تهیه یک قانون مناسب در خصوص یک موضوع، راهنماهایی را تهیه و منتشر می نماید. این راهنماها علاوه بر بیان موضوعات اصلی که باید چنین قانونی مطرح شود به بیان راه حل های گوناگون می پردازد و توصیه هایی در این خصوص به کشورها ارائه می کند. مانند راهنمای قانون گذاری مربوط به قانون ورشکستگی مصوب 2004.

ب – قراردادی : این روش مبتنی بر پذیرش  « اصل لزوم قراردادها» و« اصل آزادی قراردادها» در اکثریت کشورها می باشد که بر مبنای آن امکان دارد که با درج شرایط عمومی از قبل تهیه شده در متن قراردادها، حقوق و تکالیف طرفین قرارداد را به طور مناسب و منصفانه ایی تعیین نمود. برای مثال آنسیترال در سال 1976 مجموعه مقرراتی را در خصوص داوری و یا در سال 1980 در خصوص سازش- بدون اینکه در قالب کنوانسیون و یا قانون نمونه باشد – تهیه و منتشر نمود و در صورتی نسبت به افراد لازم الاجرا خواهد شد که طرفین قرارداد- اعم از افراد حقیقی یا حقوقی- موافقت نمایند که اختلافات حاصله و یا آتی آنا مطابق با ان حل و فصل گردد.

پ –  تبیینی: در این راستا آنسیترال راهنماهایی را منتشر می سازد که به طرفین قرارداد کمک می کند که بتوانند یک قرارداد منصفانه و مناسب تنظیم کنند. بعنوان مثال آنسیترال در سال 1992 یک راهنما جهت انعقاد قراردادهای بین المللی تجارت متقابل تهیه کرد که کلیه نکات مهم یک قرارداد تجارت متقابل توضیح داده شده و حتی شرط قراردادی مربوط نیز پیشنهاد شده است.

بیانیه هایی که در مورد تفسیر برخی از کنوانسیون ها و یا قوانین نمونه توسط آنسیترال منتشر می شود از جمله ابزاراهی تبیینی محسوب می شود. (نقش آنسیترال در توسعه حقوق تجارت بین الملل – عبدالحسین شیروی)