قرارهای منع تعقیب،تعلیق تعقیب ، موقوفی تعقیب و ترک تعقیب آثار ناشی از آنها (قسمت دوم)

– نحوه صدور دستور تعقیب کیفری:

همانطور که طبق تعریف تعقیب کیفری بیان شد، تنها جرایم عمومی که نظم و امنیت عمومی یا وجدان جامعه را به درد آورده باشد براش دستور تعقیب کیفری توسط دادسرا صادر خواهد شد . در غیر این صورت رسیدگی در صلاحیت دادسرا نخواهد بود و توسط دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف یا دیوان عدالت اداری بر حسب نوع دعوایی که مطرح شده است خواهد بود و برای صدور دستور تعقیب کیفری بایستی یک سری شرایط وجود داشته باشد که عبارت است از :

1. وقوع جرم توسط متهم که اولین و اصلی ترین رکن برای تعقیب کیفری است .
2. جرم جنبه عمومی داشته باشد و نظم امنیت جامعه بواسطه انجام آن دچار آسیب شده باشد .
3. عدم وجود مصونیت ها برای صدور دستور تعقیب کیفری ، مصونیت از تعقیب كیفری در حقیقت مكمل مصونیت شغلی است و به طور مثال عبارت از این است كه دارندگان پایه‌ های قضایی را نمی ‌توان بدون اجازه دادگاه عالی انتظامی قضات و قبل از سلب مصونیت قضایی ، تحت تعقیب كیفری قرار داد .
4. عدم وجود مرور زمان برای تعقیب جرایم ، مرور زمان مدتی است که به موجب قانون پس از انقضای آن ، تعقیب جرم یا اجرای حکم قطعی (جزایی) متوقف می‌شود و مجازات مقررشده در قانون برای جرم به مورد اجرا گذاشته نمی‌شود به عبارت دیگر ، هرگاه رسیدگی به جرم یا اجرای حکم قطعی کیفری در مدت معینی به تعویق افتاد ، دیگر به آن جرم رسیدگی نشده و حکم قطعی اجرا نمی ‌شود و در این حالت گفته می‌ شود که جرم مشمول مرور زمان شده است .

– شیوه های ترک تعقیب کیفری:

بایستی دانست؛بطور کلی آرایی که از دادگاه‌های کیفری صادر میشود به دو دسته تقسیم میشوند: یا قرار هستند یا حکم هستند . قرارهای منع تعقیب،تعلیق تعقیب ، موقوفی تعقیب و ترک تعقیب از جمله قرارهای کیفری هستند که از سوی مراجع کیفری بنا به شرایطی صادر میشود،که در ذیل به بیان آنها می پردازیم؛

1- منع تعقیب

الف – تعریف قرار منع تعقیب:

دادرسی کیفری و مراحل رسیدگی به یک جرم دو مرحله اصلی و مهم دارد؛یکی مرحله تحقیق و تعقیب جرایم در دادسرا و دیگری مرحله ی رسیدگی ماهوی و تشخیص و تصمیم در مورد میزان و نوع مجازات.

در صورتی که تشخیص مرحله تحقیق یعنی دادسرا بر جرم بودن مرتکب باشد قرار جلب به دادرسی یا مجرمیت صادر می کند و در صورتی که تشخیص این مرجع بر عدم وقوع جرم یا جرم نبودن عمل باشد اقدام به صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب می نماید.

نکته: رای برائت یا حکم برائت از تصمیماتی است که در دادگاه صادر می شود و نه دادسرا.

قرار منع تعقیب عبارت است از این که؛ بازپرس یا دادیار با بررسی جمیع دلایل و قراین موجود در پرونده و پس از اعلام ختم رسیدگی، به این نتیجه می‌رسد که عمل منتسب به متهم جرم نیست یا این که عمل انتسابی جرم است اما دلیل کافی برای توجه اتهام به متهم در پرونده وجود ندارد.

– اشکال صدور قرار منع تعقیب

صدور قرار منع تعقیب در دو شکل قابل تصور است:

شکل اول؛هنگامی صادر میشود که فعلی که فاعل انجام داده است ، جرم‌انگاری نشده است و به همین خاطر توسط قاضی تحقیق یا قاضی رسیدگی ، قرار منع تعقیب صادر میشود. بعبارت اخری ماهیت عملی که انجام شده است ، جرم نیست تا بتوان برای آن مجازاتی تعیین کرد.

شکل دوم؛هنگامی صادر میشود که عمل انجام شده ماهیتا جرم است منتها دلایل کافی برای توجه اتهام به متهم وجود ندارد. به همین منظور تعقیب ممنوع میشود.

– مراجع صالح به صدور قرار منع تعقیب:

– امکان صدور قرار منع تعقیب توسط بازپرس:

بازپرس در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم ، قرار منع تعقیب را صادر میکند و سپس پرونده را فوری نزد دادستان ارسال میکند .

دادستان ظرف سه روز درباره قرار منع تعقیب بازپرس اظهار‌نظر میکند.دادستان یا با قرار صادره موافق است یا مخالف است .

نکته:هنگامیکه دادستان موافقت کند ، بازپرس مراتب را به طرفین ابلاغ میکند.

– مرجع صالح رفع اختلاف دادستان با بازپرس نسبت به قرار منع تقیب:

وقتی که دادستان با بازپرس در قرار منع تعقیب مخالفت کند و بازپرس همچنان بر عقیده خود استوار باشد ، پرونده برای حل اختلاف به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل جرم را دارد ، ارجاع داده میشود تا هرآنچه که دادگاه تصمیم بگیرد ، انجام شود.

اگر قرار منع تعقیب با موافقت دادستان نیز واقع شود ، شاکی میتواند به این قرار صادره توسط دادسرا در دادگاه صالح به رسیدگی به اصل جرم ، اعتراض کند.

نکته:طبق ماده 92 قانون آیین دادرسی کیفری،در صورت كمبود بازپرس، دادستان نيز داراي تمام وظايف و اختياراتي است كه براي بازپرس تعيين شده است. پس امکان صدور قرار منع تعقیب توسط دادستان نیز وجود دارد.

اگر قرار منع تعقیب صادر شده‌ی دادسرا توسط دادگاه به تایید برسد ، تصمیم دادگاه قطعی خواهد بود اما در برخی جرایم مانند قتل ، نیز در محاکم تجدیدنظر ، قرار منع تعقیب ، قابل اعتراض میباشد.

همچنین بخوانید:

قسمت اول قرارهای منع تعقیب،تعلیق تعقیب ، موقوفی تعقیب و ترک تعقیب آثار ناشی از آنها 

قسمت سوم قرارهای منع تعقیب،تعلیق تعقیب ، موقوفی تعقیب و ترک تعقیب آثار ناشی از آنها 

قسمت چهارم قرارهای منع تعقیب،تعلیق تعقیب ، موقوفی تعقیب و ترک تعقیب آثار ناشی از آنها