دین و اقسام آن (قسمت اول)

– تعریف دین:

مالی که به صورت کلی ثابت بر ذمه شخص هست و ذمه شخص به آن مشغول می‌باشد را دَین می گویند. به شخص بدهکار، مدیون و به شخصی که دین به نفع او وجود دارد، دائن( بستانکار) می گویند.به حقی که شخصی بر عهده دیگری دارد ذمه می گویند که نوعی حق دینی می باشد. گاهی سبب این اشتغال ذمه بصورت ارادی می باشد : مانند مهریه که بر عهده زوج می باشد و یا ذمه خریدار به بهای جنسی که به نسیه خریداری نموده است . و گاه غیر ارادی می باشد مانند نفقه و یا بدل چیزی که فرد اتلاف کرده است.

– تفاوت دین با قرض:

قرض یکی از اسباب دین به شمار می‌رود؛ زیرا دین، همان گونه که ذکر شد، هر مال کلّی‌ می باشد که بر ذمّۀ فرد ثابت باشد؛ لیکن قرض عبارت است از تملیک مال به دیگری در‌ برابر ضمانت پرداخت مثل یا قیمت آن توسط او، که سبب اشتغال ذمّۀ قرض گیرنده می‌شود.

– اقسام دین:

1. دین حال: دینی است که یا مدّت ندارد و یا مدتش سر رسیده است و طلبکار حقّ مطالبۀ آن را دارد.
2. دین مؤجل: عبارت است از دین مدت دار که پیش از سرآمدن مدت، طلبکار حق مطالبه ندارد.

نکته: با مرگ مدیون، بدهی مدت دار وی حالّ می‌شود و پرداخت آن بر ورثه واجب است؛ لیکن در صورت مرگ دائن، بنابر مشهور، ورثۀ او باید تا سر موعد صبر کنند.

3. دین ممتاز: طلبی است متضمن یک امتیاز که بنا به کیفیت طلب و به حکم مستقیم قانونگذار ایجاد و بموجب آن طلبکار در استیفاء طلب خود از مجموع اموال یا مال معینی از اموال مدیون بر سایر طلبکاران رجحان می‌یابد.در صورتی که چنین امتیازی بر مال یا اموال معینی از دارایی مدیون برقرار شده باشد، طلب ممتاز خاص و هرگاه اموال مدیون کلیتا محل امتیاز واقع شده باشد، طلب ممتاز عام نامیده می‌شود.

نکته: امتیاز در وصول طلب مخالف اصل تساوی طلبکاران می‌باشد.

4. دین با وثیقه: به دیونی اطلاق می شود که صاحبان آنها از مدیون وثیقه دریافت می کنند تا در صورت عدم پرداخت دین، از آن محل استیفای طلب بنمایندو وثیقه باید عین و مملوک باشد ؛ به گونه‌ای که امکان قبض آن وجود داشته باشد؛ بنابر این، رهن گذاشتن دین صحیح نیست.

– شروط وصول طلب از محل وثیقه:

الف – وجود طلب از طلبکار است،

ب – امتناع بدهکار از پرداخت بدهی،

پ – مطالبه طلب در زمان سررسید.

طبق قانون اصلاح ماده(34) اصلاحی قانون ثبت ، درصورتی که بدهکار ظرف مهلت مقرر در سند،‌بدهی خود را نپردازد،‌طلبکار می‌تواند از طریق صدور اجرائیه وصول طلب خود را توسط دفترخانه تنظیم کننده سند، درخواست کند. چنانچه بدهکار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام ننماید بنابه تقاضای بستانکار، اداره ثبت پس از ارزیابی تمامی مورد معامله و قطعیت آن، حداکثر ظرف مدت دوماه از تاریخ قطعیت ارزیابی، با برگزاری مزایده نسبت به وصول مطالبات مرتهن به میزان طلب قانونی وی اقدام و مازاد را به راهن مسترد می‌نماید.

– خرید دین:

عقد خرید دین عقدی است که بموجب آن دین مدت دار بدهکار به کمتر از مبلغ آن توسط مدیون یا شخص ثالث از طلبکار خریداری می شود. خرید دین اسناد اعتبارات و بروات اسنادی ارزی صادراتی مدتدار به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی می باشد.بعبارت دیگرخرید اوراق و اسناد تجاری به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی را خرید دین گویند. منظور از اوراق و اسناد تجاری آن دسته از اوراق و اسناد بهادار است که مفاد آن حاکی از بدهی ناشی از معاملات تجاری باشد و منظور از مبلغ اسمی، مبلغی است که در متن اسناد و اوراق تجاری ذکرشده و حاکی از میزان دین یا بدهی است که باید در سررسید از سوی متعهد پرداخت گردد.

نکته: مهم‌ترین شرط صحت خرید دین آن است که دین و بدهی، صوری و به‌منظور فرار از ربا نبوده و واقعی و نتیجه فعالیت اقتصادی باشد. به همین دلیل تأکید می‌گردد که: «تسهیلات اعطایی در قالب عقد خرید دین، پس از احراز حقیقی بودن دین توسط بانک انجام می‌شود». شرط دیگر قرارداد خرید دین آن است که خرید، نقدی باشد؛ بنابراین خرید دین به دین صحیح نیست.

همچنین بخوانید:

قسمت دوم دین و اقسام آن