دسته بندی انواع اراضی (قسمت اول)

تعریف زمین بایر:

یکی از انواع اراضی، اراضی بایر هستند. زمین هایی که سابقه احیا و عمرانی داشته‌اند ولی به علت اعراض و یا عدم بهره‌برداری بدون عذر موجه به مدت بیش از پنج سال متوالی متروک مانده باشد اراضی بایر اطلاق می‌شود.

اراضی بایر زمین ها و املاکی هستند که در گذشته توسط اشخاصی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و سپس بنابر دلایلی بدون استفاده رها شده‌اند و هیچ گونه استفاده‌ای از آن ها نمی‌شود. مشروط بر اینکه مالک آن عذر و بهانه قانونی بر عدم استفاده از زمینش نداشته باشد و الا  اگر مالک به دلیل بیماری امکان بهره‌برداری از ملکش را حتی بیش از پنج سال نداشته باشد این نوع زمین ها بایر محسوب نمی‌شوند.

نخستین بار در قانون نحوه واگذاری و احیاء اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران ‌مصوب 1358/6/25 در مورد اراضی بایر و موات تعریفی ارائه گردید براساس ماده 1 این قانون انواع اراضی به شرح ذیل تعریف می‌گردد:

تعریف اراضی موات :زمینهایی است که سابقه احیاء و بهره‌برداری ندارد و به صورتطبیعی باقی مانده است.

 تعریف اراضی بایر : زمینهایی است که سابقه احیاء دارد ولی به علت اعتراض و عدم بهره‌برداری برای مدت 5 سال متوالی بدون عذر موجه متروک ‌مانده و یا بماند.

سپس درقانون اراضی شهری مصوب 1360 تعریف مجددی از راضی موات و بایر ارائه داد. براساس ‌ماده 3 این قانون اراضی موات شهری زمینهایی است که سابقه عمران و احیاء نداشته باشدو براساس ماده 4  اراضی بایر شهری زمینهایی است که سابقه عمران داشته و به تدریج به حالت موات برگشته است اعم از آنکه صاحب مشخصی داشته و یا‌نداشته باشد.از مجموع این تعاریف می توان دریافت که آنچه سبب تمیز بین زمین بایر و موات می شود سابقه بهره برداری و احیا آنان است .

بنابراین برای اینکه زمینی موات محسوب شود باید دو شرط زیر وجود داشته باشد :

شروط زمین موات:

 *مالک خاص نداشته باشد : پس اگر زمینی ملک اشخاص باشد و به سبب اهمال آنان آباد نشده باشد زمین موات نیست بلکه بایر محسوب می شود.

*آبادی و کشت و زرع در آن نباشد : آبادانی زمین به تناسب انتفاعی که از آن می توان برد متفاوت است اما با توجه به عرف زمینی که در آن درخت و ساختمان باشد و کشت شود دایر و آباد محسوب می شود.

انواع زمین موات:طبق ماده 27 قانون مدنی : زمین موات یعنی زمین هایی که معطل افتاده و ابادی  و کشت وزرع در انها نباشد .

الف )از اصل موات بوده و در هیچ تاریخ و زمانی سابقه مالکیت نداشته و یا اگر بوده است به کلی از آن بی خبر هستیم.

ب)زمین هایی که در گذشته مالک داشته ولی به طور کلی از بین رفته و منقرض شده است مانند زمین های شوش و بابل.

پ )زمینی که مالک دارد  ولی نمی دانیم که چه کسی مالک است و ملک هم به صورت خرابه درآمده . تفاوت این مورد با مورد اول در این است که در اینجه اصل داشتن مالک را می دانیم و لی مالک به صورت خاص را نمی شناسیم.

ت)مالک معینی دارد ولی از آن اعراض کرده است.

تعریف زمین بایر کشاورزی:

در بند « د» ماده یک قانون نحوه و اگذاري و احياء اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران

مصوب ۱۳۵۸/۶/۲۵آمده است:

زمين هائي است كه سابقه احياء دارد ولي بعلت اعراض و عدم بهره برداري براي مدت ۵ سال متوالي بدون عذر موجه متروك مانده و يا بماند.

چون این قانون از نظر مکانی بر اراضی شهری شمولیت ندارد لذا می توان گفت تعریف زمین بایر کشاورزی مطابق تعریف مذکور در این قانون است که البته لزوماً بایستی توسط مجریان مورد پیروی قرار گیرد.

این تعریف مقدمه ای برای تحدید حدود مالکانه گردیده است.زیرا در «مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی در خصوص حل مشکل اراضی بایر » که در جلسه مورخ ۲۵/۵/۱۳۶۷ به تصویب رسیده است، آمده است:

کلیه اراضی بایر در سراسر کشور در صورت اعراض صاحبان آنها بلاعوض در اختیار دولت قرار می گیرد و در صورت عدم اعراض ، مالکین اراضی بایر به دلیل ضرورت، ملزم به کشت بر اساس ضوابط کشاورزی یا فروش یا اجاره یا مزارعه زمین بایر خود هستند . چنانچه از تاریخ ابلاغ ظرف مدت یکسال اقدام به یکی از موارد فوق ننمایند وزارت کشاورزی راسا و یا توسط هیات هفت نفره واگذاری زمین ، از طرف مالک برای کشاورزی و دامداری به قیمت عادلانه زمان تصویب این قانون ( ۲۵/۵/۱۳۶۷ ) خواهد فروخت.

بنابراین فروش زمین بایری که تشخیص بایر بودن آن سالها بعد از مصوبه فوق الذکر بوده باشد،بر اساس قیمت سال ۱۳۶۷انجام خواهد شد که به روشنی موجب تضرر مالک می گردد.

لذا خریداران زمین های کشاورزی احتیاطاً بهتر است از دایر یا بایر بودن زمین مورد نظر و مدت احتمالی عدم بهره برداری از زمین توسط ایادی قبل اطمینان حاصل نمایند.

همچنین بخوانید:

قسمت دوم دسته بندی انواع اراضی