قسمت اول

اجراییه ثبت نسبت به چک بانکی در نظام حقوق ثبتی ایران:

تعریف چک:  از جمله مهم‌ترین و رایج‌ترین اسناد تجاری که مقررات مختلفی ناظر بر آن وضع شده است، چک می‌باشد. یکی از طرق مطالبه وجه چک متوسل شدن به اجرای ثبت یا صدور اجرائیه نسبت به چک است.

تعریف چک از منظر قانون تجارت:

به صورت کلی وفق مقررات قانون مدنی منظور از سند، نوشته‌ای است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد. این تعریف از سند سبب شده است که تقسیم بندی‌های مختلفی از آن ارائه گردد. یکی از مهم‌ترین موارد اسناد ،اسناد تجاری علی الخصوص چک است.

انواع چک:

چک انواع مختلفی دارد اعم از چک عادی، چک تأیید شده، چک تضمین شده، چک مسافرتی و چک بین بانکی لکن صدور اجراییه فقط نسبت به چک عادی امکان پذیر است چرا که در حال حاضر در کشور چک تأیید شده نداریم و باقی چک ها توسط بانک صادر می شود و پرداخت مبلغ مندرج در آنها حتمی است به طوری که به مرحله عدم پرداخت مبلغ چک نمی رسد تا دارنده بخواهد از طریق مراجع ثبتی و قضایی اقدام نماید.

مراحل صدور اجرائیه نسبت به چک:

در صورتی که چک به صورت صحیح صادر شود و دارنده چک در موعد سر رسید به منظور وصول آن به بانک مراجعه نماید لیکن چک خالی از وجه باشد، قانونگذار به منظور حمایت از دارنده چک یه راهکار کیفری، حقوقی (غیرکیفری) و ثبتی را پیش بینی نموده است.

مطابق این راهکار، به جهت آنکه وفق قانون، چک یک سند لازم الاجرا محسوب می‌شود، اگر صادر کننده چک نتوانست به تعهدات خود مبنی بر پرداخت وجه چک عمل نماید، دارنده چک می‌تواند چک مذکور را به اجرا بگذارد تا بتواند مبلغ آن را وصول نماید.

بدین منظور، اولین مرحله :آنست که دارنده به بانک محال علیه (بانکی که چک در وجه آن صادره شده) مراجعه نموده و گواهی عدم پرداخت وجه چک برگشتی را دریافت کند.

مرحله دوم :دارنده بایستی به اداره ثبت اسناد محل صدور چک مراجعه و فرم مخصوص صدور اجراییه برای چک برگشتی را تکمیل نماید. در این مرحله به منظور شروع فرآیند اداری ارائه کپی چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت به همراه تقاضای صدور اجراییه چک ضرورت دارد.

پس از مراحل فوق، در صورتی که مدارک کامل بوده و فرآیند اداری به خوبی ادامه یابد، اجرای ثبت، اجرائیه نسبت به چک صادر شده است را به صادر کننده چک ابلاغ نموده و به وی 10 روز مهلت اعطا می‌شود تا وجه چک را به دارنده بپردازد. در صورتی که موعد 10 روزه خاتمه یابد و کماکان صادرکننده، مدرکی دال بر پرداخت وجه چک ارائه ننماید، اموال صادر کننده چک به موجب اجراییه صادره توقیف خواهد شد.

در این بخش توجه به نکته‌ای ضرورت دارد. بدین توضیح که معرفی اموال مربوط به صادرکننده بر عهده دارنده چک برگشتی است. بنابراین وی باید اموالی را به اجرای ثبت معرفی کند که جزء مستثنیات دین صادر کننده چک نباشد

وفق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، مستثنیات دین شامل یک مسکن، یک خودرو و اسباب و اثاثیه ضروری زندگی است.

صدور اجرائیه نسبت به چک از جمله طرقی است که به موجب قانون به منظور احیای حقوق دارنده چک پیش بینی شده است. بدین منظور دارنده موظف است پس از صدور گواهی عدم پرداخت به اداره ثبت مراجعه نماید.

 مهلت درخواست صدور اجراییه چک:

مرجع صالح  درخواست اجرای چک از ثبت محلی که بانک طرف حساب صادرکننده چک در آن محل واقع است، به عمل می آید.

مراحل وصول چک از طریق اجرای ثبت:

مطابق ماده 2 قانون صدور چک ، شرط اولیه و اساسی وصول چک به شیوه ثبتی ، این است که چک باید عهده یکی از بانک های مجاز کشور صادر شده باشد . یعنی تنها چک هایی را می توان به شیوه ثبتی استرداد نمود که وجه چک توسط بانک پرداخت شود ؛ نه موسسات مالی اعتباری و صندوق های قرض الحسنه.

نکات وصول چک از طریق اجرای ثبت:

1-مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت:

مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت را می توان شامل موارد زیر دانست :

– این شیوه با توجه به حجم بالای پرونده ها در مراجع حقوقی و کیفری دادگستری ، با سرعت بالاتری انجام می گیرد ؛ چرا که صدور اجراییه از طریق اداره ثبت ، تنها حدود 48 ساعت زمان نیاز دارد .

– به دلیل اینکه چک یک سند رسمی و لازم الاجراست ، طلب ناشی از چک نیازی به اثبات ندارد و اداره ثبت بر خلاف مراجع دادگستری ، هیچگونه رسیدگی انجام نداده و در مدتی کوتاه اقدام به صدور اجراییه می نماید .

– برای وصول چک از طریق اجرای ثبت ، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نیست ؛ بلکه هزینه بعد از وصول چک دریافت می شود ؛ در حالی که در رسیدگی توسط مراجع دادگستری ، ابتدا باید هزینه دادرسی پرداخت شود و سپس رسیدگی شروع می شود .

– استرداد وجه چک از طریق اجرای ثبت ، محدودیت زمانی 6 ماهه پیش بینی شده در روش شکایت کیفری از چک برگشتی را نخواهد داشت .

2-معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت:

از جمله معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت می توان به موارد زیر اشاره نمود :

– از آن رو که وصول چک از طریق اجرای ثبت منوط به معرفی نمودن اموالی از بدهکار به اداره ثبت است ، در صورتی که طلبکار نتواند ظرف مدت یک سال اموالی از بدهکار را به اداره ثبت معرفی نماید ، هزینه اجراییه ( معادل پنج درصد وجه چک ) از خود او دریافت می شود .

– هزینه صدور اجراییه در این شیوه ، نسبت به هزینه دادرسی دعوای حقوقی و کیفری بیشتر است ؛ چرا که باید پنج درصد کل مبلغ چک را به عنوان هزینه صدور اجراییه پرداخت شود .

– توقیف اموال در شیوه ثبتی ، پس از ابلاغ اجراییه به بدهکار آغاز می شود لذا ممکن است در این فاصله بدهکار اموال خود را به دیگران منتقل نماید . اما با استفاده از شیوه حقوقی استرداد وجه چک ، صدور قرار تأمین خواسته برای جلوگیری از نقل و انتقال اموال توسط بدهکار، بدون اطلاع شخص بدهکار انجام می شود .

– اموال صادر کننده چک بی محل در صورتی توقیف می شود که این اموال جزء مستثنیات دین نباشند . توضیح آن که برخی از اموال که جزء ضروریات زندگی شخصی محسوب می شوند ، از توقیف معاف بوده و نمی توان طلب را از محل آنها وصول نمود ؛ مانند منزل ، اثاثیه و … . لذا از آنجایی که ممکن است صادر کننده چک برگشتی بعنوان بدهکار ، اموال دیگری جز مستثنیات دین نداشته باشد ، گاها استرداد وجه چک با مشکل مواجه می شود .

همچنین ، صدور اجراییه برای وصول چک از طریق اجرای ثبت را فقط می توان علیه صادر کننده چک تقاضا نمود و علیه سایر امضا کنندگان ( پشت نویس و ضامن ) باید از طریق دادگستری اقدام کرد .

همچنین بخوانید:

بررسی مبحث اجراییه ثبت نسبت به چک بانکی در نظام حقوق ثبتی ایران(قسمت دوم)

برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره حضوری و آنلاین و ارائه راهکار، وکلای وکیل تیک بهترین انتخاب شما در سریع ترین زمان هستند