بررسی ماهیت قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل  وی به اسناد و مدارک پرونده در نظام حقوق کیفری ایران

یکی از این قرارهای صادره از سوی دادسرا قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل وی به اسناد و مدارک موجود در پرونده است که در مواردی خاص صادر می گردد . اگر بازپرس ، مطالعه یا دسترسی به تمام یا برخی از اوراق ، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت مغایر بداند ، یا موضوع از جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور باشد با ذکر دلیل ، قرار عدم دسترسی به آن ها را صادر می کند .

بر طبق قانون ، آرا صادر شده از دادگاه ها به بخش حکم و قرار تقسیم می شود که در واقع به برخی از تصمیماتی که از سوی دادگاه یا دادسرا اتخاذ می شود قرار می گویند . زمانی که جرمی محقق می شود ابتدا برای این که برای تحقیقات و بررسی های مقدماتی پرونده به دادسرا ارسال می شود و بعد از مجرم دانستن متهم دادسرا پرونده را به دادگاه می فرستند اما گاهی دادسرا به دلیلی فرد را مجرم نمی داند یا شاکی گذشت نماید و غیره قرار های را در پایان رسیدگی یا در طول رسیدگی به پرونده و انجام تحقیقات صادر می کند .

یکی از این قرارهای صادره از سوی دادسرا قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل وی به اوراق و مدارک پرونده است که در مواردی خاص صادر می گردد . قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری به این قرار و موارد صدور آن پرداخته است .

– موارد صدور قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل  وی به اسناد و مدارک پرونده:

براساس ماده 191 قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه بازپرس ، مطالعه یا دسترسی به تمام یا برخی از اوراق ، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت منافی بداند ، یا موضوع از جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور باشد با ذکر دلیل ، قرار عدم دسترسی به آن ها را صادر می کند .

در واقع برای صدور قرار باید یک از موارد زیر وجود داشته باشد تا بازپرس اجازه صدور قرار عدم دسترسی متهم  یا وکیل او به اسناد و مدارک پرونده را داشته باشد این موارد به تفکیک عبارتند از :

الف – اگر بازپرس مطالعه یا دسترسی به تمام یا برخی از اوراق ، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت منافی بداند می تواند قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق و مدارک پرونده را صادر نماید و به طرفین ابلاغ کند .

ب – همچنین در صورتی که موضوع پرونده از جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی باشد می توان قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او را صادر کرد .

پ – در اتهامات مربوط به منافی عفت باشد بازپرس می تواند متهم و وکیل او را از دسترسی به اوراق و مدارک منع نماید .

ت – در جرایم با مجازات سلب حیات و حبس ابد بازپرس این اختیار را دارد که قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق و مدارک پرونده را صادر نماید .

– نحوه صدور قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق ، اسناد و مدارک پرونده:

برای اطلاع از نحوه صدور قرار عدم دسترسی متهم به اسناد و مدارک موجود در پرونده با وجود موارد قانونی می توان از دسترسی متهم و وکیل وی به اوراق و مدارک پرونده جلوگیری نمود و قرار مقتضی را صادر کرد اما قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق و مدارک پرونده باید به نحوی که در قانون بیان شده است صادر گردد .

در واقع نحوه صدور قرار عدم دسترسی متهم بدین صورت است که ابتدا باید بازپرس با ذکر دلیل قرار عدم دسترسی را صادر می نماید به عبارت دیگر باید بازپرس قید نماید که با توجه به کدام دلیل این قرار صادر شده است و علت صدور آن را در قرار مندرج نماید .

بعد از صدور قرار باید قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق و مدارک پرونده حضوری به متهم یا وکیل ابلاغ گردد و به اطلاع ایشان برسد . متهم یا وکیل ایشان می توانند به قرار اعتراض کنند که این قرار ظرف 3 روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است .

همچنین بعد از این که متهم یا وکیل به قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل او به اوراق و مدارک پرونده اعتراض نمود دادگاه مکلف است در وقت فوق العاده به اعتراض رسیدگی و تصمیم گیری کند .