بررسی ماهیت قرار رسیدگی به صحت و اصالت سند در نظام حقوقی ایران

هر یک از طرفین دعوا می تواند نسبت به سندی که طرف دیگر در دادگاه ارائه نموده است ، حسب مورد اظهار انکار و تردید نموده و یا اینکه ادعای جعل نماید که در پی آن ، دادگاه تحت شرایطی رسیدگی به صحت و اصالت سند مورد نظر را آغاز کرده و با شیوه هایی خاص به بررسی اصالت سند می پردازد . شیوه تشخیص اصالت یا عدم اصالت سند عمدتا در مواد 223 الی 228 قانون آیین دادرسی مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است.

– شرایط رسیدگی به اصالت سند در دادگاه:

دادگاه در صورتی رسیدگی به اصالت سند را آغاز می کند که نسبت به اصالت آن سند اعتراض شده باشد و این اعتراض می تواند به شیوه انکار و تردید در سند بوده و یا نسبت به آن سند ادعای جعل شده باشد . البته رسیدگی دادگاه به اصالت سند مورد اعتراض منوط به آن است که استناد کننده به سند حسب مورد اصل سند را در زمان مقرر در دادگاه حاضر کرده باشد و یا به دفتر دادگاه تسلیم نموده باشد . علاوه بر این ، استناد کننده به سند باید در پی اعتراض به سند ، به استفاده از سند باقی بماند و در نتیجه اگر سند را استرداد نماید ، رسیدگی به اصالت سند منتفی خواهد شد . حتی در صورتی که تمامی شرایط ذکر شده فراهم باشد ، دادگاه در صورتی به اصالت سند رسیدگی می کند که سند مورد تعرض در دعوا موثر باشد ؛ لذا اگر بر فرض اثبات اصالت سند ، آن سند در دعوا تاثیری نداشته باشد ، دادگاه اصالت آن را مورد بررسی قرار نخواهد داد .

– صدور قرار رسیدگی به اصالت سند:

در پی اعتراض به اصالت سند ، شرایطی که در قسمت قبل مورد بررسی قرار گرفت توسط دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد و در صورتی که دادگاه تمامی این شرایط را احراز نماید ،  باید با اعلام این امر رسیدگی به اصالت سند را آغاز نماید ؛ در غیر این صورت بدون توجه به اعتراض مطرح شده نسبت به سند ، رسیدگی به دعوا را ادامه داده و در رای صادر شده ، به صورت مستدل علت عدم رسیدگی به اصالت سند ( که عبارت است از هر یک از شرایط ذکر شده در قسمت قبل ) را اعلام می نماید .

وجود شرایط رسیدگی به اصالت سند معمولا به طور صریح اعلام نمی شود ؛ بلکه زمانی که دادگاه رسیدگی به اصالت سند اقدام به این امر می کند ، به معنای آن است که شرایط رسیدگی به اصالت سند وجود داشته اند که در چنین شرایطی دادگاه قرار رسیدگی به اصالت سند را صادر می کند . قرار رسیدگی به صحت و اصالت سند که از سوی دادگاه صادر می شود ، نوعی قرار اعدادی یا مقدماتی است و پیامدها و آثار آن را به دنبال خواهد داشت .

– روش های تشخیص اصالت سند در دادگاه:

پس از اینکه نسبت به اصالت سند اعم از سند عادی و سند رسمی در دادگاه اعتراضی مطرح شد و دادگاه شرایط لازم برای رسیدگی به اصالت آن سند را احراز نمود ، با صدور قراری رسیدگی به اصالت سند آغاز می شود که در این صورت دادگاه با استفاده از روش های مخصوص به تشخیص اصالت سند می پردازد که از جمله مهم ترین روش های تشخیص اصالت سند در دادگاه می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1 ) مفاد سند مورد اعتراض با سایر اسناد و دلایل موجود در پرونده تطبیق داده می شود،

2 ) تحقیق و بررسی از شهود و گواهانی که در تنظیم سند نقش داشته اند ،

3 ) تطبیق خط ، مهر و امضای سند مورد اعتراض با سایر اسناد،

4 ) دقت در خط و امضا و مهر سند از حیث تراشیدگی و امثال آن ،

5 ) استفاده از روش استکتاب یا گرفتن دست خط ، مهر و امضا از شخصی که سند منتسب به اوست .