تعریف اصطلاحات جرم:

در تعریف جرم، مطابق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی1392 انجام دادن یا انجام ندادن عملی است که در قانون برای آن مجازاتی پیش بینی شده است. برای مثال سرقت (ربایش مال دیگری) یکی از انواع آن است؛ زیرا در قانون برای آن مجازات تعیین شده است. جرایم در قانون ما به چهار بخش حدود، قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم می‌شوند که در کتاب مجازات اسلامی نیز همین تقسیم بندی رعایت شده است.

ممکن است سوال طرح شود که مفهوم جرم چیست ؟ می‌توانیم با یک مثال پاسخ شما را بدهیم. تصور کنید که فردی با عمل متقلبانه و با حیله‌گری وجه یا مال دیگری را تصرف می‌کند. انجام دادن این عمل به دلیل آن که باعث ضرر رساندن به دیگران می‌شود در قانون کشور ما جرم دانسته شده است و برای آن مجازات در نظر گرفته‌اند. در یک مثال دیگر، غریق نجاتی را در نظر بگیرید که وظیفه دارد افراد را از غرق شدن نجات دهد. حال اگر از انجام وظیفه خود و کمک به یک شخص خودداری کند، به دلیل اینکه از وظیفه خود کوتاهی کرده و باعث قتل یک شخص شده، در قانون برای او مجازاتی تعیین شده است.

عناصر و ارکان جرم قانونی:

هر جرم دارای سه بعد قانونی، مادی و روانی یا معنوی است. مثلا در ارتکاب جرم سرقت  سه رکن قابل تصورذ است

عنصر قانونی جرم:

منظور همان ماده قانونی است که بر اساس آن، سرقت، عمل مجرمانه شناخته می‌شود. توجه کنید تفاوتی نمی‌کند که سارق با چه فاصله‌ای و چه میزان مال را از حیطه اختیار مالک خارج کرده باشد. به محض انجام سرقت و بروز عنصر مادی و روانی، جرم قانونی محقق می‌شود.

عنصر مادی:

همان شیوه و روش انجام جرم است. برای مثال در مورد سرقت تمامی نقشه‌ها و ابزار و آلاتی که سارق برای انجام سرقت از آن استفاده می‌کند تحت عنوان عنصر مادی شناخته می‌شوند. به عبارت دقیق‌تر کلیه ابزارها و روش‌هایی که افراد برای ارتکاب عمل مجرمانه از آن استفاده می‌کنند، عنصر مادی حساب می‌آید. تا زمانی که افراد وارد فاز اجرایی و مادی نشده‌اند، قانون گذار عمل آن‌‌ها را جرم نمی‌داند.

عنصر روانی:

قصد و انگیزه‌ای که فرد برای دستیابی به آن وارد فاز مادی جرم می‌شوند، عنصر روانی نام دارد. اگر فرد جرمی را انجام داده اما قصد و انگیزه از انجام آن نداشته باشد، آن عمل جرم به حساب نمی‌آید یا غیر عمد به حساب می‌آید که مجازات کمتری خواهد داشت.

انواع جرم:

الف-جرم تام: اگر مجرم مراحل مختلف جرم را بطور كامل انجام دهد و يا با عبور از برخى از اين مراحل به خواست خود كه انجام جرم است دست يابد وفعل يا ترك فعل مجرمانه بي  بهره نماند ميگويند كه جرم بصورت تام صورت گرفتهو بزهكار مستحق مجازات در حد جرم است.

جرم تام اگر مجرم از مراحل مختلف جرم عبور کند و یا با عبور از برخی از این مراحل درخواست خود که انجام جرم دست یابد وفعل یا ترک فعل مجرمانه بی‌بهره نماند می‌گویند جرم به طور کامل انجام شده  و بزهکار استحقاق کیفر قانونی را در حد جرم انجام یافته دارد.

در جرایمی چون جرایم ناشی از خطا ویا جرایم غیرعمدی نیزبی آنکه نیازی به عبور از مراحل مختلف به شکلی که غالبا در جرایم  انجام عمدی متصور است باشد باکیفر باید به طور کامل و منطبق با قانون از نظر مدت مورد حکم قرار گیرد زیرا دادگاه حق دارد در مقام اعمال مجازات . از کیفیات تخفیف دهنده و یا علت های تشدید کننده استفاده کند و به مجازاتی متناسب با جرم یاجرایم انجام یافته حکم دهد .اما بزه می توان اصطلاح جرم تام را به کار برد البته استحقاق مجازات به این معنی نیست که کیفر باید به طور کامل و منطبق با قانون از نظر مدت مورد حکم قرار گیرد زیرا دادگاه حق دارد در مقام اعمال مجازات. از کیفیات تخفیف دهنده و یا علت های تشدید کننده استفاده کند و به مجازاتی متناسب با جرم یاجرایم انجام یافته حکم دهد .همچنین پس از صدور حکم نیز ممکن است مجازات با بنیادهایی چون تعلیق  آزادی مشروط و عفومعلق گردد نیمه راه متوقف شود  یا زوال پیدا کند و مرگ و جنون محکوم موجب شود که مجازات مورد حکم به مرحله اجرا در نیاید به هر حال می‌توان جرم تام یا کامل را ازجهات مختلف مورد بررسی قرار داد  بی آنکه در این بررسی شروع به جرم یا عملیات مقدماتی نادیده گرفته شود برای سهولت مطلب می‌توان جرم تام را از لحاظ عنصر روانی به عمدی ،در حکم عمدی ،شبه عمدی،غیر عمدی و خطا یی تقسیم کرد که قبلا به آنها اشاره کرده ایم از لحاظ عنصر مادی میتوان جرم را به فوری، مستمر و به عادت تفکیک نمود . در پاره ای موارد به دلیل حصول یا عدم حصول نتیجه میتوان جرم را به مطلق و مقید و به لحاظ بساطت و پیچیدگی به ساده و مرکب تقسیم کرد  در برخی موارد نیزجرم به لحاظ ماهیت به جرم عمومی و جرم سیاسی  و گاه با در نظر گرفتن شخصیت خاص مرتکب به جرایم عمومی و نظامی تفکیک می شود بدیهی است زمینه‌های این تقسیم بندی حسب سلیقه ها متفاوت است و همه اینها در حقیقت بیشتر  نتیجه توجه به عناصر جرم و استنتاج از آنها در جهت تفکیک می باشد.

ب- جرم فورى يا آنى: جرمى كه ميتوان گفت در برهه اى از زمان شروع شده وبه انجام و نتيجه نرسيده و يا در نيمه راه متوقف شده است را جرم فورى گويند اما اين بدان معنا نيست كه عناصر تشكيل دهنده اين جرم بايد در يك زمان با هم جمع شوند

جرم فوری جرمی است که میتوان گفت در برهه ای از زمان شروع شده و به نتیجه رسیده و یا در نیمه پایان راه متوقف شده است ولی این بدان معنی نیست که عناصر تشکیل دهنده ی این جرم باید در یک زمان با هم جمع شوند. به عنوان مثال شخصی که قصد سرقت دارد ممکن است ماه ها قصد خود را با انجام عمل مادی جرم آشکار نکند ولی وقتی ربایش مال منقول متعلق به دیگری که در تعریف سرقت عنوان می‌شود انجام شود جرم تام اتفاق افتاده و این جرم که نتیجه آن نیز بلافاصله و یا مدتی پس از انجام آیه شده است، جرم فوری و آنی نام دارد.

پ-جرم مستمر: جرمى كه بر خلاف جرم فورى در زمان ادامه دارد به عبارت ديگر جرم يا عناصر خود بطور دائم تجديد حيات ميكند.

برخلاف جرم فوری جرم مستمر به فعل یا ترک فعلی اطلاع می شود که در زمان ادامه دارد.به عبارت دیگر جرم باعناصر خود به طور دائم تجدید حیات می کند. مثال روشن آن اخفای مال مسروقه و توقیف غیر قانونی اشخاص است که تا زمانی که مال مخفی بماند و یا توقیف ادامه دارد جرم دائم در حال تجدید حیات است.تفکیک جرایم فوری و مستمر بخصوص از نظر اعمال قانون خفیف  صلاحیت و شمول مرور زمان اهمیت دارد.

ت- جرم به عادت: جرمى كه مانندجرم ساده كه با تشكيل عناصر جرم زاده ميشودولي مجازات آن است كه چندبار و به كرات انجام شود و به شكل عادت درآيد بي آنكه ضرورتا عنوان خاص تكرار جرم را پيدا كند..

مقصود ازجرم به عادت جرمی که مانند جرم ساده که با تشکیل عناصر زاده می‌شود ولی مجازات آن مشروط به آن است که چند بارو بکرات انجام شود و به شکل عادت درآید بی آنکه ضرورتا عنوان خاص تکرار جرم پیدا کند.

ث- جرم مطلق: چنانچه تحقق جرم منوط به ايجاد نتيجه اى نباشد و صرفنظر از ايجاد نتيجه باشد را جرم مطلق ميگويند

ج- جرم مقيد: نقطه مقابل جرم مطلق، چنانچه تحقق جرم مقید به ایجاد نتیجه ای باشد مانند ربایش مال در سرقت عمل کشتن در قتل جرم رامقید نامند واگر صرف انجام عمل مجرمانه  صرف نظر از ایجاد نتیجه ی جرم باشد آن را مطلق گویند.

چ- جرم ساده و مركب: اگر جرم با يك عمل ساده مادى مشخص صورت بگيرد جرم ساده و اگر با اعمال پيچيده و گوناگون باشد جرم مركب ناميده ميشود.

برخی از جرایم با یک عمل یا ترک عمل ساده انجام میشوند به عبارت دیگر دارای یک عنصر مادی مشخص هستند . به عنوان مثال می‌توان از یک سرقت و تخریب ساده یا ترک انفاق نام برد.در مقابل برخی از جرایم نیاز به اجرای اعمال ماده گوناگون و پیچیده ای دارند تا تحقق پیدا کنند و گاه امکان وقوع چند جرم برای تحقق یک عمل مجرمانه متصور است . کلاهبرداری را غالبا نمونه ی بارزی از جرایم پیچیده یا مرکب میدانند.

ح- جرم عقیم:جرم عقیم وقتی که به واسطه عدم مهارت بیفکری خود یک علت اتفاقی غیر قابل پیش بینی نتیجه از عمل خویش نمی گیرد در این مورد مقتضیاتی که به وجود آمده اند مستقل از اراده فاعل هستند.کیفر باید به طور کامل و منطبق با قانون از نظر مدت مورد حکم قرار گیرد زیرا دادگاه حق دارد در مقام اعمال مجازات  از کیفیات تخفیف دهنده و یا علت های تشدید کننده استفاده کند و به مجازاتی متناسب با جرم یاجرایم انجام یافته حکم دهد.

در نهایت می توان گفت که جرم تام و جرم های این چنین که در این مقاله به آن پرداخته شد از جرائمی هستند که باید به صورت کامل انجام شوند تا بتوان نام جرم و همچنین جرم تام را برآنها نهاد. جرم تام و همچنین جرمهای این چنین از جرائمی هستند که به صورت تقریبا زیاد در جامعه اتفاق می افتد.