اظهارنامه مالیاتی (قسمت اول)

ماهیت اظهارنامه مالیاتی در نظام حقوقی ایران

– تعریف اظهارنامه مالیاتی:

دفترچه ای است که کارنامه عملکرد مالی شخص حقیقی یا حقوقی مشمول پرداخت مالیات را مشخض می کند و در آن، رویدادهای مالی به ترتیب وقوع، مستند بر مدارک و ادله قانونی، درج شده است. در این دفترچه‌ها یا همان اظهار نامه مالیاتی، افراد حقیقی و حقوقی اطلاعاتی از جمله درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه، معافیت‌ها، درآمد مشمول مالیات، مالیاتی خود را درج می‌کنند.

در واقع کارنامه مالی است که همه ساله، اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، به منظور محاسبه مالیات خود،  به سازمان مالیاتی تقدیم می کنند و اکنون، با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیند ها تحت سامانه متمرکز انجام می شود.همانند ارسال لیست بیمه کارکنان توسط کارفرما، در صورتی که اظهارنامه مالیاتی نیز با تاخیر ارسال شود مشمول جریمه خواهد شد، بنابراین باید در زمان مناسب خود آن را به اداره مالیاتی ارسال کرد.ارسال به موقع آن موجب می‌شود از معافیت و بخشودگی‌های مالیاتی محروم نشوید.

نکته: در اظهارنامه مالیاتی اطلاعات دقیق و کامل هویتی و مکانی  افراد حقیقی و حقوقی نیز باید به ثبت برسد.

نکته: پس در واقع اظهارنامه مالیاتی یک گزارش کامل از درآمدها و هزینه‌ها و دیگر اطلاعات مورد نیاز وزارت دارایی است.

نکته: اهمیت تکمیل اظهارنامه مالیاتی در این است که بسیار می‌تواند در در پس‌انداز مالیاتی شما نقش داشته باشد. یک نوع برنامه‌ریزی که باعث کاهش نرخ مالیات و کنترل بهتر آن می‌شود.

نکته: اظهارنامه مالیاتی به این صورت است که برای اشخاص حقیقی، هر سال برای همان سال تنظیم می‌شود و از اولین روز فروردین تا 29 اسفند است.

نکته: برای اشخاص حقوقی اما این زمان ممکن است متفاوت باشد و بر اساس اساسنامه آنها طبق سال مالی تعیین می‌شود.

نکته: اظهارنامه ارایه شده به اداره مالیات باید کاملا صحیح و مبتنی بر مدارک مستند باشد و آن را در واقع یک تکلیف قانونی برای هر فردی دانست.

– انواع اظهارنامه مالیاتی و مهلت ارسال آنها:

اظهارنامه انواع مختلفی دارد که با توجه به فعالیت شخص حقیقی یا حقوقی و نوع فعالیت آن به چند دسته تقسیم می‌شود.

الف – اظهارنامه مالیاتی عملکرد مودی حقیقی:

این نوع اظهارنامه، بخش عمده‌ای از مالیات‌دهندگان کشور را در بر می‌گیرد.

اشخاص حقیقی بر اساس نوع فعالیت‌شان و حجم فعالیتی که دارند در گروه‌های عملکردی مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند.

در این تقسیم‌بندی، هر گروه مالیات خود را بر اساس ضوابط و مقررات تعریف شده که متعلق به همان گروه است پرداخت می‌کند.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد اشخاص حقیقی را اداره مالیات اعلام می‌کند؛ اما در حالت کلی معمولا آخرین موعد تسلیم این نوع اظهارنامه آخر خرداد ماه است.

ب – اظهارنامه مالیاتی مودی حقوقی:

بر اساس ماده 110 قانون مالیاتی کشور، تمام اشخاص حقوقی، شرکت‌های حقوقی که نام آنها در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده، وزارت خانه‌ها، تشکل‌های قانونی و اتحادیه‌های صنفی باید  حق مالیات خود را به سازمان مالیاتی کشور پرداخت کنند.

این دسته از مشمولان مالیات باید تمام اطلاعات مالی خود از سود و زیان گرفته تا درآمد و هزینه را در اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی درج کنند و با تکمیل شدن آن را به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند.

پ – اظهارنامه مالیات بر ارث:

مالیات بر ارث نیز نوع دیگری از اظهار نامه مالیاتی است.

طبق قانون مالیاتی کشور، افرادی که ارث به آنها می‌رسد مشمول مالیات بوده  و باید حق مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کنند.

مالیات بر ارث جزو مالیات‌های مستقیم بوده که فرم‌های مخصوص آن در سایت سازمان مالیات کشور قرار دارد که افراد مشمول آن را دریافت و پس از تکمیل آن را به اداره مالیات تقدیم می‌کنند.

طبق ماده 26 قانون مالیات های مستقیم وراث متوفی (منفرداً یا مجتمعاً) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند به منظور کسر هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک موضوع ماده (۱۷قانون مالیات های مستقیم ) ، ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه‌ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهیها طبق فرم نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود به انضمام مدارک زیر به اداره امور مالیاتی صلاحیتدار تسلیم نماید.

1. رونوشت یا تصویر گواهی ‌شده اسناد مربوط به بدهیها و مطالبات متوفی،
2. رونوشت یا تصویر گواهی ‌شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است،
3. رونوشت یا تصویر گواهی‌ شده آخرین وصیتنامه متوفی اگر وصیتنامه موجود باشد،
4. در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویر گواهی ‌شده وکالتنامه یا قیم‌نامه،
5. رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذی‌ربط.
6. نکته: اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است اظهارنامه تسلیمی در مهلت مقرر را رسیدگی و به شرح زیر اقدام کند:

1  ـ در صورتی که ارزش روز کلیه ماترک متوفی کمتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن‌ و دفن باشد، اموال و دارایی‌های متوفی مشمول مالیات موضوع ماده (۱۷) قانون مالیات های مستقیم  نخواهد شد و مالیات‌های پرداختی ماده مذکور با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌کننده مسترد خواهد شد.

2  ـ در صورتی که ارزش روز ماترک بیشتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه‌های کفن ‌و دفن باشد، در این صورت موارد مزبور به ترتیب از ارزش روز اموال و دارایی‌های موضوع بندهای (۱)، (۲)، (۳)، (۴) و (۵) ماده (۱۷) این قانون کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول مالیات خواهد شد و اضافه مالیات‌های پرداختی موضوع ماده (۱۷) قانون مالیات های مستقیم  با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌ کننده مسترد خواهد شد.

3  ـ در صورتی که کل ماترک یا بخشی از آن مطابق بندهای (الف) و (ب) مشمول مالیات نباشد، اداره امور مالیاتی موظف است گواهی لازم مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال و دارایی غیرمشمول متوفی به وراث را حسب موارد مذکور در ماده (۱۷) قانون مالیات های مستقیم  به‌عنوان مراجع ذی‌ربط صادر نماید.

1. در صورتی که بدهی متوفی مستند به مدارک و اسناد مثبته قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید اداره امور مالیاتی صلاحیتدار قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود.
2. آیین‌نامه اجرائی این ماده درمورد نحوه رسیدگی، ارزیابی اموال و دارایی‌ها و صدور گواهی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه می‌شود و به‌ تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
3. مالیات بر ارث خود به دو دسته تقسیم می‌شود، یکی مالیات بر دارایی که پس از مرگ فرد به جا می‌ماند و ممکن است به ورثه برسد یا نرسد، مانند زمانی که فردی دارای فرزندی برای وارث شدن ندارد. که در این صورت نیز باید مالیات آن پرداخته شود و دیگری مالیات بر ارث مستقیم، یعنی آنچه از دارایی فرد پس از مرگش به طور مستقیم به وراث می‌رسد.
4. مالیات بر ارث می‌تواند به صورت جداگانه یا کلی پرداخت شود، به این صورت که تک تک وراث بخشی از مالیات را پرداخت کنند یا اینکه یک نفر مجموع مالیات بر ارث را پرداخت کند.

نکته: هیچ الزامی در مورد اینکه مالیات به صورت یکجا پرداخت شود وجود ندارد.

نکته: در مورد مهلتی که سازمان امور مالیاتی به پرداخت مالیات بر ارث داده باید گف که این سازمان تا یک سال پس از مرگ متوفی فرصت داده که اظهارنامه مالیات بر ارث تسلیم سازمان شود.

نکته: اگر مهلت تعیین شده وراث اقدام به ارسال و تسلیم اظهارنامه نکنند در زمان ارایه اظهارنامه علاوه بر مالیات در نظر گرفته شده، هزینه فن و دفن نیز به آن اضافه خواهد شد.

ت – اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات:

املاک و مستغلات چه در حوزه اجاره چه خرید و فروش، مشمول مالیات می‌شوند.

اظهارنامه املاک و مستغلات باید توسط مودی و در زمان اجاره دادن ملک یا خرید و فروش آن به سازمان مالیاتی کشور ارایه شود.

در قراردادهای دسته اول، مالک عهده‌دار اظهارنامه مالیاتی است و در قراردادهای دسته دوم بر عهده مستاجر است.

املاک و مستغلات خالی از سال دوم مشمول مالیات می‌شوند و میزان مالیات برای آنها نیز هر ساله متفاوت خواهد بود.

مهلتی که سازمان مالیاتی کشور تعیین گرده پایان تیر ماه هر سال است. طبق ماده 80قانون مالیات های مستقیم

همچنین مالیات بر خرید و فروش ملک نیز حداکثر تا یک ماه پس از معامله زمان دارد که پرداخت شود.

اگر خارج از این مهلت تعیین شده پرداخت شود مشمول جریمه دیرکرد نیز خواهد شد.

ث – اظهارنامه مشاغل خودرویی:

مشاغل مرتبط با معاملات خودرویی کشور نیز باید اظهار نامه مالیاتی ارایه کنند.

در بین مشاغل، افرادی که راننده تاکسی، اتوبوس، کامیون ، خودروی باری، عمومی و راه‌سازی هستند باید اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودرو را پرداخت کنند.

این صنف می‌توانند با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت در سرتاسر کشور و همچنین دفاتر پست به پرداخت مالیت اقدام کنند.

مهلت ارسال این نوع اظهار نامه طبق قانون سازمان تامین اجتماعی، پایان هر سال است.

ج –  اظهارنامه انحلال شرکت:

شرکت‌هایی که منحل می‌شوند نیز باید اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیات ارایه دهند.

پس از آن که هیات مدیره یک کشور تصمیم به انحلال شرکت می‌گیرد مطابق با ماده 114 و 116 قانون مالیات باید اقدام به تکمیل اظهارنامه مالیاتی کند.

در این اظهارنامه باید میزان سود و زیان و درآمد و هزینه‌های شرکت مشخص شود و تسلیم اداره مالیات شود.

مهلت ارسال این اظهارنامه نیز طبق قانون تا شش ماه پس از انحلال شرکت است.

چ – اظهارنامه حبس، نذر و وقف:

مهلت ارسال اظهارنامه حبس،نذر و وقف تا سه ماه قبل از تاریخ وقوع فوت یا عقد موصی می باشد.طبق ماده 39 قانون مالیات های مستقیم ، در مورد وقف، متولي و در مورد حبس و نذر، حبس و نذركننده و در مورد وصيت، وصي مكلف اند حداكثر ظرف سه ماه از تاريخ وقوع عقد يا فوت موصي، حسب مورد، اظهارنامهاي روي نمونهاي كه از طرف سازمان امور مالياتي كشور تهيه ميشود حاوي مشخصات و ارزش مال مورد وقف يا حبس يا نذر يا وصيت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالياتي صالحيتدار تسليم و رسيد دريافت دارند ماليات متعلق را حداكثر ظرف سه ماه از تاريخ انقضاي 2 مهلت تسليم اظهارنامه پرداخت كنند.

همچنین بخوانید:

قسمت دوم اظهارنامه مالیاتی