بررسی جرم افشاء اسرار در نظام کیفری ایران

افشاء اسرار

منظور از سر یا اسرار؛اطلاعات و داده های خصوصی متعلق به اشخاص(اعم از اینکه ارزش مالی و اقتصادی دارد یا خیر) در جرم افشاءاسرار:عمل مجرمانه ای که مرتکب اطلاعات و داده ای راکه به وی امانت داده شده است را به منظور دستیابی به منافع ای که به نفع خود یا دیگری افشاءمینماید.

موادقانونی مرتبط با این جرم؛

ماده 648 – قانون مجازات اسلامی – کتاب پنجم تعزیرات ؛«اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار میشوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش  میلیون ریال جزاي نقدي محکوم میشوند.»

ماده 649 – قانون مجازات اسلامی – کتاب پنجم تعزیرات ؛«هر کس در دعواي حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.»

ماده 650 – قانون مجازات اسلامی – کتاب پنجم تعزیرات ؛«هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزاي نقدي محکوم خواهد شد.تبصره- مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات براي شهادت دروغ ذکر گردیده است.»

شرائط تحقق جرم افشاء سرّ:

1-رکن مادی جرم:

مقصود از افشا سرّ، اعلام و اِفْهام آن به دیگران است، ممکن است اعلام به وسایل کتبی اعم از مطبوعاتی و غیر مطبوعاتی صورت پذیرد و ممکن است به صورت زبانی باشد. تعداد اشخاصی که به آنان افشا می‌شود شرط نیست. بازگو کردن سرّ ولو به عنوان کاملاً خصوصی و محرمانه به یک نفر نیز مشمول این ماده خواهد بود. همینطور افشای قسمتی از سرّ در صورتیکه دارای وضوح کافی باشد از مصادیق این ماده خواهد بود. و همچنین مطلع بودن قبلی افرادی از موضوع سر، مجوزی برای افشای آن از طرف راز دار حرفه‌ای نیست.

2-شخصیت رازدار:

فاش کننده مطلب باید از جمله کسانی باشد که به مناسبت شغل یا حرفۀ‌ خاص خود، محرم اسرار مردم می‌باشند. بنابراین افراد و اشخاص محدود و معیّنی مکلف به حفظ اسرار خواهند شد. قانونگذار در مادۀ ۶۴۸ اطباء و جراحان و ماماها را رازداران حرفه‌ای معرفی کرده است.

3-وجود سر حرفه ای:

امر فاش شده در میان صاحب سرّ و طرف او جنبۀ نهانی داشته و دیگران از آن با خبر نباشند بعلاوه مطلب به نحوی باشد که صاحب آن فقط به اعتبار حرفه و موقعیّت طرف، ناگزیر از ابراز آن به او شده باشد. ولی شرط نیست که سرّ به نحوی باشد که افشاء آن موجب ضرر شخصی صاحب آن نیز گردد؛ چون در این مورد آنچه موجب مجازات است نفس عمل افشاء سرّ حرفه‌ای است.

4-عنصر معنوی جرم:

جرم افشای اسرار حرفه‌ای از جرائم عمدی است و تحقق عمد ناظر به آن است که مرتکب سرّی را که باید نزد او محفوظ بماند آگاهانه بازگو کند. بنابراین وجود عمد عامّ مرتکب به حس اعتماد و اطمینان مردم نسبت به وضع خاص اجتماعی و شغل و حرفه‌اش کافی برای تحقق جرم است و نیاز به قصد اضرار به غیر یا (عمد خاص) ضرورت ندارد. همچنین افشای غیرعمدی سر از ناحیۀ رازدار حرفه‌ای به علت سهل انگاری و بی‌دقتی و غیره نیز از شمول ماده خارج است.

5-افشاء به موجب قانون نباشد:

چنانچه در متن ماده ۶۴۸ این شرط با عبارت زیر بیان شده است:هر گاه در غیر از موارد قانونی اسرار  مردم را افشا کننداهم موارد تجویز شده از طرف قانون به این شرح است: ۱- گاهی برای تأمین مصالح بهداشتی افراد جامعه افشا سرّ از ناحیۀ رازداران حرفه‌ای مجاز است. ۲- در پاره‌ای از اوقات قانونگذار به منظور حفظ مصالح و منافع اجتماعی، اشخاص معینی را مکلّف به بیان اطلاعات . معلومات شغلی خود می‌نماید، هر چند آن اطلاعات واجد خصیصۀ سرّی باشند. مثلاً در مواقعی که جرم واقع شده ولی هنوز مرتکب آن تحت تعقیب قرار نگرفته است. و از این حیث اطلاعات آن اشخاص راجع به موضوع جرم جزو اسرار مرتکب » تلقی می‌شود در این قبیل موارد افشای چنین سرّی نه تنها جرم نیست بلکه خودداری از بیان بموقع آن جرم محسوب می‌شود مانند: موادّی از تعزیرات ناظر به اطلاع ضابطین دادگستری و سایر مأمورین صلاحیتدار از وجود قمارخانه‌ها یا اماکن عمومی معدّ برای صرف مشروبات الکلی است که مقامات مزبور مکلف به اعلام مراتب به دادسرا خواهند بود.

استثناءجرم افشاءاسرار:

افشاء اسراربیماران(از استثنائات ماده افشاء اسرار میتوان به ماده19قانون جلوگیری از بیماری های آمیزشی و واگیر اشاره داشت که پزشک معالج با مشاهده ی موارد بیماری های مطروحه در ماده قانونی مانند طاعون،وبا،آبله و…موظف به اطلاع رسانی به مراکز بهداشتی و درمانی میباشد،و در صورت خودداری پزشک معالج از اطلاع رسانی در ماده22همین قانون ضمانت اجرای حبس تعزیری درجه7 و یا مجازات نقدی را در نظر گرفته است.)

نکته:

1-تشخیص اینکه چه امری جزء اسرار است با دادگاه است.

2-تفاوتی ندارد که حرفه عمومی باشد یا خصوصی.

3-افراد مندرج در ماده باید مناسب با شغل خود محرم اسرار قرار واقع شده باشند،و اگر به طریقی غیر از شغل خود از اسرار مطلع شوند و افشاء کنند مشمول ماده648 قانون مجازات اسلامی بخش پنجم تعزیرات نخواهد شد.

درصوتی که نیاز به مشاوره تخصصی و رفع مشکل حقوقی دارید می توانید با بهترین وکلای ایران در وکیل تیک بصورت آنلاین یا تلفنی مشاوره بگیرید